Uroki dawnej prasy (196)

z Paryża d. 6. Grudnia

Dyrektoriat wykonawczy wysłał dziś poselstwo do ciała prawodawczego, w którym donosi, że Dwór Neapolitański zrzucił nakoniec maszkę i odpowiedział rozpoczęciem nieprzyjacielskich kroków umiarkowaniu, które Rzeczpospolita Francuzka nie przestała okazywać, nie zważaiąc na żadne wzgardy doświadczane więcey od 6 miesięcy.

Dwór Turyński należy do wspólney sprawy z Dworem Neapolitańskim i Dyrektoriat żąda uroczyście, aby ciało prawodawcze wypowiedziało woynę obydwu dworom.

Stosownie do innych wiadomości poseł Sardyński miał bydź aresztowany w własnym domu i papiery iego przetrząśnione.

Z wielu departamentów przyszły wiadomości do ciała prawodawczego o wymaszerowaniu młodzieży pierwszy klassy do armiów.

Gdy familie usiłuią pozbawiać się z swoich dzieci wysełaiąc ie na obronę oyczyzny, przyrodzenie wzięło na siebie staranie przysposobienia im innych, tworząc cuda płodności. Dnia 29. m.p. iedna niewiasta porodziła razem pięciu synów w Ferriere.

z Włoch d. 30. Listopada

Huk armat i ręczney broni w armii neapolitańskiey nad granica Rzymską z powodu szczęśliwego porodzenia małżonki następcy tronu(*) był przyczyną obawy i wielu fałszywych wieści rozgłoszonych o rospoczętych nieprzyracielskich krokach. Owszem zapewnić można, że do końca Listopada obydwie strony były ieszcze spokoyne.

z Krakowa d. 6. Grudnia

Dnia 24. Listopada przechodziła przez tuteysze miasto ostatnia dywizya woysk posiłkowych Rossyiskich, których marsz przeznaczony tylko do Ołomuńca; tam czekać muszą na dalsze roskazy.

Żołnierze wszyscy są czerstwi, wzrostu średniego, szerokich barków i mocnych kości. Ich mundur iest ciemnozielony podług kroiu Pruskiego. Regimenta różnią się tylko kolorem wyłogów. Ich broń składa się z karabina z długim bagnetem i szabli. Oficyerowie u piechoty noszą szpady, srebrne szarfy i sążniowe szpuntony. Subalterni noszą kamasze i muszą pieszo maszerować razem z woyskiem.

Kozaków ubiór nie iest odmieniony. Każdy kozak prowadzi dwa konie; na iednym z nich prowadzi bagaże, furaż, i odmienia ie dla tym łatwieyszego wykonywania służby, która zasadza się na ustawicznych podiazdach i forpoczfach.

Artylerya prowadzi armaty rozmaitey wielkości; miedzy któremi naywięcey znayduie się 3 i 6 funtowych, reszta składa się z 12 a nawet i z 16 funtowych.

Ich wozy dla chorych zyskały powszechną pochwałę. Kształt i wielkość ich podobna iest do naszych dyliżansów, wewnątrz opatrzone są pasami i materacami, na których pospolicie 4 chorach leżeć zwykło. W środku wisi ława z poręczami dla nie bardzo chorych. Zewnątrz wozu znayduie się iedna ława z przodu i druga w tyle i na tych siedzą przychodzący iuż do zdrowia żołnierze. Pod wozem wiszą rzemienie, któremi broń tych chorych przypinaią i przewożą.

Na koniec nadmienić należy, iż prawie połowa żołnierzy nosi medale; naywięcey nosi po dwa, a niektórzy noszą i po cztery rozmaitey wielkości(**).

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.12.22 Nr 102]

--

(*) wieści w tych czasach niosły się powolnie, księżniczka Maria-Karolina urodziła się 5 listopada.

(**) - miłe złego początki

Uroki dawnej prasy (195)

z Paryża d. 3. Grudnia

W okolicy Ancenis generał Grigny rosproszył małe towarzystwo kontre-rewolucyonistów, zabiwszy 5 z nich, bywszych szefów Szuanów.

Roialiści południowey Francyi nadzwyczayną okazuią stateczność, idąc na śmierć. Do departamentów zachodnich i północnych wysłał rząd woyska dla zapobieżenia rozruchom dalszym. Xieża okazuiący się niespokoynemi maią bydź trzymani w areszcie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.12.19 Nr 101]

Uroki dawnej prasy (194)

z Paryża d. 26. Listopada

Rada Starców potwierdziła taxę na okna. Cornes deputowany zapewnił swoich towarzyszów, iż podczas swoiey podróży przez Departamenta przekonał się, że z tey kontrybucji powszechnie kontent iest lud.

z Paryża d. 1. Grudnia

Zdrada poddała Anglikom port Mahon na wyspie Minorce, który od woyny Amerykańskiey w rękach Hiszpańskich znaydował się. Anglicy ukazali się pod portem tylko w 1000. ludzi; lecz woyska posiłkowe znaleźli w emigrantach osiadłych na tey wyspie.

z Rzymu d 16. Listopada

Konsulowie otrzymali przez osobne prawo moc wypędzania z kraiu wszystkich xieży, których mowy i czynności powszechney spokoyności sprzeciwiaią się.

z Austryi d. 28. Listopada

Arcy-Xiąże Karol otrzymał testamentem od iednego zmarłego niedawno w Węgrzech emigranta francuzkiego 30,000 złotych cesarskich w złocie. Arcy-Xiąże Karol przyłożył się był wiele do ocalenia maiątku zmarłego podczas kampanii Niderlandckiey, przeto z wdzięczności zapisał mu zmarły całą swoią gotowiznę, która iuż w sądkach do Wiednia przyszła.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.12.15 Nr 100]

Uroki dawnej prasy (193)

z Paryża d. 25. Listopada

Podług naszych dzienników Buonaparte zatrudniany iest w Egypcie bardziey urządzeniem kraiu, niż przysposobieniami woiennemi. W Suez zastał tylko kilka okrętów, a widząc, że nie może przeprawić się morzem czerwonym, odstąpił od zamiaru udania się do lndyów. Strata floty, wypowiedzenie przez Turcyą woyny, groźby napaści zwróciły wszystkie widoki Francuzów do obrony Egyptu.

Armia stać będzie w Egypcie przez całą zimę dla przyzwyczajenia się do klimatu. Jednakowoż Buonaparte nie zasypia. Zatrudniony urządzeniem swoiey ważney zdobyczy udał się do Damiety i Rozety, zbroi brzegi morskie, nakazał wystawić potrzebne twierdze na brzegach pustyni Suez i w wyższym Egypcie, utrzymuie woyska swoie w ustawicznym poruszeniu, wzmacnia armią rekrutami, i używa bardziey sztuki niż mocy do ziednania sobie przywiązania u mieszkańców. Korzysta z kłótni obywatelskich i religii dla zyskania przychylności Koptów, Beduinów, wieśniaków. Podchlebia ich własney miłości, naśladuiąc wiele ich zwyczaiów dlatego, aby i oni naśladowali nasze. Zastał ich smutnemi, złośliwemi, kłótliwemi - teraz czyni ich wesołemi, przywiązanymi, dobremi przez muzyka, gry, i uczty; przeplata zabawy pracami użytecznemi; naprawia groble, mosty i kanały. Zastał wieśniaków w poddaństwie, więc nadał im własność. Wielki Sułtan odbierał wszystkie dziedzictwa, Buonaparte oddał familiom prawa dziedzictwa; stanowi między dziećmi równe podziały, i odmienia nagle i bez wzruszenia stan niewiast, przypuszczaiąc ie do równey części maiątku. Żeni swoich żołnierzy z Egypcyankami, zakazuie małżeństw niedoyźrzałey młodzieży i niszczy powoli zwyczay wielożeństwa. Słowem, stanowi w Azyi nowe prawa obywatelskie. Jego przezorna ekonomika ożywia rękodzieła, zakazuie zbytków niszczących, obrzydza futra moskiewskie(*), i inne towary. Wzywa neutralne narody i przysposabia sobie przez zamianę żelazo, miedź, drzewo,którego potrzebuie. Prochu nie będzie mu brakować. Ustanowił szkoły dla ludu i kolegia woyskowe, gdzie młodzi Francuzi, Koptowie, Arabowie ucza się wzaiemnie Arabskiego i francuzkiego ięzyka, ziemiopisma, matematyki, i innych umieiętności. Zgoła Buonaparte stwarza naród nowy, a kieruiąc sprężyną potężną entuzyazmu, przypomina Arabom chwałę ich przodków, okazuie im w armii francuzkiey narzędzie cudowne wyroków opatrzności, która chcę wskrzesić potęgę i panowanie dawnych Arabów, wyrwać ich zpod iarzma Osmanów, oczyścić prawo proroka, i otworzyć dla Azyi wiek nowy wielkości, umieiętności i chwały.

z Zurichu d. 17. Listopada

Do pospolitego ruszenia w Gryzonii należą wszyscy meszczyzni od 16 do 60 lat; podzieleni oni są na3 klassy. Pierwsza klassa składa się z uzbroionych iak należy żołnierzy, których liczą do 8000, do drugiey należą uzbroieni widłami kosami it.d., a do trzeciey słabi starcowie, przeznaczeni do wewnętrzney obrony.

z Włoch d. 19. Listopada

Na wyspę Cerigo wylądowało 6oo Moskalów i 400 Turków. Zamek S.Mikołaia poddały woyska weneckie będące w służbie Francyi po wystrzeleniu 3 razy z armat. Lecz w twierdzy broniło się 50 Francuzów przez dwa dni, kapituluiąc dnia trzeciego.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.12.12 Nr 99]

--

(*) - pomysł noszenia futer w Egipcie, i to jeszcze moskiewskich, wydaje się dość... dekadencki

Uroki dawnej prasy (192)

Rozmaite wiadomości

Wielki Mistrz Maltański chce posłać kawalera St. Priest do Peterzburga z usprawiedliwieniem się.

W Konstantynopolu rozgłoszono wieść, że Buonaparte każe chorych swey armii żywo w ziemię zakopywać, aby zdrowych żołnierzy nie zarażali.

Dnia 17. m.p. przybyło do Paryża 5 posłów Cesarza Marokańskiego. Mówią, iż maią podać Dyrektoryatowi pewne przełożenie imieniem swego Cesarza. Ich ubiór wzbudza wielką ciekawość; maią nogi obnażone, a na głowie mały toczek, którego wierzch okrywa gatunek iedwabnego nakrycia kolaru białego podobnego do kaptura.

Obwieszczenie

Zapobiegając tylokrotnym skargom względem pokrzywdzenia publiczności przez rzeźników, stanowi się ninieyszym obwieszczeniem raz na zawsze, iź rzeźnicy przedaiący nad taxę, albo bez wagi za każdy funt takowym sposobem przedanego mięsa nieochybney karze pięciu talarów podpadną. W Poznaniu dnia 30. Listopada 1798.

z Wezel d. 26. Listopada

W fortecy Ehrentbreitstein wielki panuie niedostatek i wielki iest czas ratowania tey fortecy, ieżeli ocaloną bydź ma. Nieszczęśliwi mieszkańcy szukają iuż w winnicy korzonków, którymi się żywią.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.12.08 Nr 98]

Uroki dawnej prasy (191)

 z Londynu d. 9. Listop.

Nocne morderstwa i okrucieństwa wszelkiego gatunku trwaią ieszcze w Irlandyi. Insurgenci attakuią milicyą, gdzie iey mała iest liczba. Sławny buntownik Hacket zottał otoczony w boru i zabity; iego głowę wytknięto na spisie w naybliższym mieście.

Podług naszych dzienników, do pióra ofiarowanego w podarunku admirałowi Nelson przez Wielkiego Sułtana przywiązane są także wielkie przywileia. Nadaie ono posidzicielowi iego prawo życia i śmierci w państwie Tureckim, tudzież moc komenderowania flotą albo armią Turecką. 

Rozmaite wiadomości

Podług doniefień z Tauru, Mehmet Chan został porażony, i wzięty w niewolą. Baba Chan kazał wyłupić mu oczy. W Wiedniu spodziewaią się, że pewna potencya przystąpi do koalicyi. 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.28 Nr 95]

Uroki dawnej prasy (190)

z Paryża d. 6. Listopada

Nasze dzienniki zawierają w sobie list obywatela Conte artysty pisany w Alexandryi, z którego dowiaduiemy się, ze obywatel Tailien zawinął do Alexandryi na okręcie Lodi. 

Miałem zlecenie, mówi w tym liście obywatel Conte, od generała Buonaparte zgromadzić wszystkie płody sztuk, rękodzieł, narzędzi, zgoła tego wszystkiego, co należy do przemysłu. Kazałem wybudować młyny poiedyncze dla dostarczenia mąki armii, i odkopać wiele monumentów sławnych, iakiemi są dwa obeliski Kleopatry i t.d. Kazałem iuż uczynić zbiór rysunków i opisów, które nas nauczą rzeczy pożytecznych i ciekawych dla swey szczególności.

Generał naczelnik żądał odemnie sposobu czyszczenia broni, która tu w iednym dniu tak rdzawieie, iż iey rozeznać nie może. Oczyściłem jedne, i przepisałem sposób, który z pomyślnością został użyty.

Okręt, na którym się znaydowały wszystkie przedmioty potrzebne do balonów, rozbił się w naszych oczach, i wyratowaliśmy z morza tylko małą część ich.

Wczoray obchodzono tu pamiątkę opanowania Kairu. Oświecono miasto, i puszczano race. Muzyka dwóch narodów dawała serenady swym szefów(*). Poszedłem z generałem Kleber na iedno mieysce publiczne, gdzie brzmiała muzyka; znaydował się tam ieden Szerif z kilku szefami; oddano generałowi wszelkie honory; częstowano nas sorbetem.

Muszę WPanu powiedzieć, iaki tu iest zwyczay traktowania gościa. Niewolnik pięknie ubrany podaie nayprzod na tacy srebrney szklenicę z sorbetem, albo innym likworem; drugi niewolnik podaie ręcznik muślinowy dla otarcia ust. Gdy się ta ceremonia skończy, dwóch innych niewolników przynoszą w naczyniach srebrnych ieden wodę różaną, polewaiąc ręce, głowę, i brodę gościa, drugi przynosi węgle rospalone, na które sypie proszek z drzewa aloesowego. To kadzidło nader iest przyjemne.

Muzyka składa się z dwóch bębnów, jednych multanów i niektórych instrumentów dętych podobnych do naszych oboiów; lecz tony ich nie odmieniaią się, i tak są niezrozumiałe, iż ich rozeznać nie można od mruczenia.

z Paryża d. 9. Listop.

Względem stosunkow politycznych z Portą Dyrektoryat nie ogłosił ieszcze nic urzędownego. Jednakowoż czytamy w iednym z dzienników naszych artykuł, który za odpowiedź na manifest turecki służyć może. Osnowa iego iest nafiępuiąca:

Nasi nieprzyjaciele pytaią się, iakim prawem kray naszego sprzymierzeńca niespodziewanie attakować mogliśmy, i mścić się na Beiach Egypskich? Wprawdzie ta wyprawa była nadspodziewana, ale tylko dla rządu angielskiego. Porcie wiadome były wszystkie zamiary rządu francuzkiego. Jey poseł miał z powodu tego konferencyą z Dyrektoryatem, a nawet i Porta miała konferencyą z obywatelem Ruffin w Konstantynopolu. Przedmiot wyprawy nie był dla niey taynym.

Buonaparte zaczął od opanowania Malty. Porta wiedziała, że to iego było zleceniem; co okazuie się z listu iey posła, w którym iey donosi, że minister Talleyrand powiedział mu, iż Buonaparte ma opanować Maltę, i że to zdarzenie powinnoby bydź dla wszystkich Muzułmanów przyiemnym. Oprócz tego obywatel Ruffin pokazał iey listy, w których mu Dyrektoryat donosi, że Buonaparte ma roskaz udania się do Egyptu dla ukarania Beiów i szkodzenia Anglii. Wszystko stało się za wiadomością Porty. Ale potym odmieniła Porta za namową Anglii swóy sposób myślenia, i zanosi dopiero teraz swoie zaskarzenia. A co większa nie żali się na francuzki rząd ale iedynie na generała Buonaparte, że bez zezwolenia Dyrektoryatu do Egyptu wkroczył. O milczenie przewrotne! Porta czekała, iaki będzie los wyprawy, i dopiero po batalii pod Abukir odmieniła się z szczęściem, oraz zdradziła nas, ponieważ rozumiała, iż dosyć iefst mocna po klęsce naszey floty. Nakoniec rzuca na nas swóy manifest; niech będzie ten manifest, ale iako cecha podłości, iako akt zaskarżenia przeciw Porcie Ottomańskiey, która łamiąc wszelkie umowy  z swemi dawnemi przyiaciołmi, swemi sprzymierzeńcami potrzebnerni, czyni się niewolnikiem Anglików, Moskalów, i oddaie się ich dyskrecyi.

Możno tu ieszcze przytoczyć niełaskę Muftego i Wielkiego Wezyra; iawna ieft rzecz, iż ci dla tego zruceni zostali, że przyłożyli się do wykonania planu Dyrektoryatu francuzkiego. Nareszcie rząd Ottomański nie może niewiedzieć o tym, o czym wiedzą iego znacznieysi członkowie.

z Bruxellii d. 8. Listopada

Wiele kolumn republikanckich poraziło insurgentów na wielu mieyscach, iako to w okolicy Oudenarde, Grammond i w innych mieyscach Flandryi, położywszy trupem 400 ludzi, i zdobywszy wiele niewolników a miedzy niemi iednego naczelnika. Także piękne okolice brzegów kanału Bruxelskiego i Antwerpskiego były teatrem naykrwawszych scen. Znowu tu do 100 osób aresztowano, i rozmaitych zakonników do więzienia zaprowadzono.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.24 Nr 94]

(*) - trudno znaleźć sens gramatyczny i logiczny tego zdania

Uroki dawnej prasy (189)

z Paryża d. 5. Listopada

Woyna z Austryą staie się codzień nieuchronnieyszą. Prawdziwa przyczyna niezgód między Austryą i Francyą nie iest iuż żadną tajemnicą. Nie mogą się porozumieć względem traktatu Campo-Formio. Austrya twierdzi, że podług niego tylko iedna Rzplta we Włoszech bydź powinna, i zdaie się, że ma chęć otrzymać Rpltę Rzymską w nadgrodę. Francya zaś na zniszczenie iey zezwolić nie chce. Oprócz tego nasza ugoda z Austryą nie będzie łatwa i z przyczyny Neapolu; z tą potencyą woyna iest nieuchronna.

Król Sardyński chce nas wesprzyć całą swoią potęgą w przypadku woyny i pożyczyć 8 milionow, iak niektóre wiadomości głoszą.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.21 Nr 93]

Uroki dawnej prasy (188)

z Semlina d. 20. Paźdz.

Oto są pewne szczeguły wyiaśniaiące postępek Wezyra Baszy Rumelii, Mustafy. Wiadomo, że operacye Mustafy przeciw Basmanowi Oglu nie udawały się, będąc kilka razy pokonany. Dobra artylerya Basmana, wylew wody, ślepa zaciętość, lekkomyślność i łakomstwo iego woysk, które nie pytaiąc się o zwycięztwo przedmieścia Widdinu rabowały, są przyczyną klęski ustawiczney Mustafy. Jeden z zaufanych iego doniósł go do Kapitana Baszy, wystawiaiąc go iako źrzódło tak znacznych szkód. Kapitan Basza dokazał tego, iż W. Sułtan żądał od Mustafy odpowiedzialności za woysko, pieniądze, i potrzeby woyskowe utracone. Mustafa wiedząc, iakby mu ciężko było wytłomaczyć się z takowych zarzutów, uczynił, co w Turcyi Baszowie czynić zwykli, to iest cofnął się z swoim korpusem do Zofii i Filipopoli dla zabespieczenia swoiey głowy, którą mu odiąć Kapitan Basza miał zlecenie.

Na koniec udało mu się zyskać znowu łaskę W. Sułtana przynaglonego w teraznieyszych okolicznościach do ocalenia spokoyności wewnętrzney, a razem i Gubernatorstwo Belgradu, dokąd z swoim woyskiem ciągnie.

W Grecyi krwawe zdarzenia nie są rzadkie teraz. Albańczykowie kłócą się z Janiczarami. Ostatni maią przewagę, nie mogą iednak załatwić niezgód i nieukonientowania.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.17 Nr 92]

Uroki dawnej prasy (187)

z Paryża d. 27. Paźdz.

Ponieważ prawo względem powiększenia naszych armiów nie do smaku iest młodym ludziom przeto usiłuią nasi dziennikarze ożywić ich ochotę. Horacyuszowe dulce est pro patria mori rozlega się wszędzie. Waszym iest przeznaczeniem (mówi l'Ami des loix) wznieść godność ludzkiego rodzaiu i rozszerzyć po całey ziemi pomyślność i oświecenie.

z Paryża d. 30. Paźdz.

Zdaie się, że wiadomość o wkroczeniu Austryaków do Gryzonii zniszczyła wszelką nadzieię pokoiu. Zapewniaią, że podczas ostatniey woyny z kantonami małemi, żołnierze cesarscy przebrani po wieśniacku walczyli przeciw Francuzom.

Generał Dupuis, komendant Kairu, pisał w liście do iednego ze swych przyiaciół co następuie:

Zakładamy w Egypcie kolonią i czyniemy urządzenia wszelkiego gatunku. Wszystko nam pomyślnie idzie, a szczęście nie opuszcza naszego bochatyra. Obchodziemy z entuzjazmem uroczystość świąt Mahometa. Egypt stanie się dla Francyi nieoszacowanym kraiem; nim lud ciemny z swoiey nieświadomości powstanie, wszyscy koloniści urządzą się iuż. Urzędnicy Egypscy ledwo koszulę ludowi dotychczas zostawiali, ale nasza grzeczność podoba mu się niezmiernie; jednakowoż przymuszeni iesteśmy trzymać go w karności. Za trzy dni obchodzić będziemy święto Mahometa, pod czas którego tak nabożnemi okazywać się będziemy iak pielgrzymowie; oszukuiemy Egypcjan przez nasze zmyślone przywiązanie do ich religii... (*)

Rozmaite wiadomości

Francuzki kapitan Petit Thonars, chociaż mu obydwie nogi w potyczce pod Abukirem ustrzelono, nie przestał iednakowoż kommenderować; potym roskazał swym maytkom, aby go w morze wrzucili, chcąc wolnym umierać; maytkowie wzdrygali się to uczynić, ale gdy im surowo roskazał, wykonali roskaz; iego okręt ostatni dopiero poddał się.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.14 Nr 91]

--

(*) tutaj redakcja Gazety Południowo-Pruskiej ocenzurowała dalszą część zdania, brzmiącą: "w którą ani Bonaparte ani my nie wierzymy bardziej niż w tą, którą głosił zmarły papież Pius" (za biografią Napoleona pióra Bainvillea: Nous trompons les Égyptiens par notre simili attachement à leur religion, à laquelle Bonaparte et nous ne croyons pas plus qu'à celle de Pie le défunt)

Uroki dawnej prasy (186)

z Austryi d. 24. Paźdz.

Stosownie do doniesień z Peterzburga, znayduiący się w Rossyi kawalerowie Maltańscy wraz z wielu zagranicznemi braćmi swego dotychczasowego Wielkiego Mistrza, Barona Hompesch, z urzędu zrucili i Imperatora Rossyiskiego o protekcyą upraszali. Paweł I, przychylił się do ich proźby, ogłosił się protektorem Malty, i wydał do wszystkich Europeyskich dworów deklaracyą datowaną w Gatchinie dnia 12. Września, w którey protektorem zakonu Maltańskiego bydź głosi.

od brzegów Dunaiu d. 24. Paźdz.

Woyska Rossyiskie na granicach Gallicyi odebrały roskaz maszerowania bez zwłoki do Niemiec. Generał-adiutant Baron Vincent poiechał więc z Wiednia do Galicyi dla przeprowadzenia tych woysk!

z Węgier d.21. Października

W Bośni ogłoszono firman wzywaiący mieszkańców do woyny przeciw Francuzom:

Pozdrawiam was (są to słowa firmanu) młodzi Turcy iako moie dzieci, was mężów iako moich braci, a was starców iako moich oyców, i proszę, imaycie się oręża przeciw niewiernym, wyonstrzyicie wasze miecze i ocalcie waszą oyczyznę. Mówią powszechnie, że Sułtan firman swóy krwią przypieczętował.

Wszystkie fortece naprawiaią z pośpiechem, i wszyscy kapitani powrócili iuż od armii Widdińskiey. Wszyscy francuzi uciekli z Saraiewa przebrani. Jeden żyd został tam ukamienowany od młodych turków a iego ciało wyrzucono psom na pożarcie, z tey przyczyny, iż był w podeyźrzeniu o porozumienie z Francuzami.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.10 Nr 90]

Uroki dawnej prasy (185)

z Rzymu d. 8. Października

Następuiący list z Alexandryi datowany dnia 25. Sierpnia zawiera w sobie niektóre szczeguły zdarzeń zaszłych w Egypcie w miesiącu Lipcu. Oto iest iego osnowa.

Wszystko co się opierało, legło trupem; twierdza odebrana została szturmem, a nasi żołnierze pałaiąc zemstą za śmierć naszych towarzyszów broni wycięli w pień bez miłosierdzia resztę Mameluków retyruiących się z bronią w ręku do meczetu.

Przestrach i trwoga pierwszym były sentymentem, który w sobie Egypcianie uczuli. Ten lud z przyrodzenia powolny i boiaźliwy, nieśmiał ukazać się przed zwycięzcą, którego nie wiedział ieszcze zamiarów; krył się i zamykał swoią żywność, co było przyczyną, że armia doznała niedostatku żywności w pierwszych dniach i musiała udać się do żywności morskiey.

Lęcz gdy po pierwszym wrażeniu trwogi nastąpiła ufność, rynki Alexandryiskie napełnione były wszystkim i dostarczono nam wszelkiey żywności, w którą kray ten obfituie.

Buonaparte usiłował nayprzod zyskać zaufanie i przyiaźn Szerifa, ozdobił go szarfą tróykolorową, okazywał mu wszelkie wzglądy i szacunek. Szerif położywszy rękę na piersi wzywaiąc Allah, zapewnił mu swoią wdzięczność. Ale generał dostrzegł wkrótce, że zdrayca utrzymywał porozumienie tayne z Mamelukami, knuiąc spisek, kazał go więc zaprowadzić na okręt l'Orient, zkąd przeprowadzony był do uyscia Nilu.

Buonaparte żądał w zakład dzieci nayznacznieyszych mieszkańców kraiu. Przez proklamacye nakazał szanować śmieszne zwyczaie i obrządki bałwochwalcze tego narodu; nie przeszkadzano mu ani w iego ustawicznych obrządkach religii, ani w iego zwyczaiach domowych. Żołnierz francuzki szanuie ie zimną krwią iako filozof.

Egypcianie maią nieiaki gatunek uszanowania ku psom. Te zwierzęta żyią iakby pokoleniami w ich miastach; ieżeli który pies przeydzie z iednego pokolenia do drugiego, wszystkie członki ostatniego odsyłaią go zaraz do pierwszego. Jałmużny Egypcyan opatruią ich potrzeby. Chociażby były naybrzydsze, dochowuią ie do samey starości; ktoby uderzył psa, zbuntowałby cały Egypt, i Francuzi szanuią te psy. Ten lud oddaie także nieiaką cześć synogarlicom, które żyią w ich domach i na ulicach iak drobiazg domowy; karabin francuzki nie śmie zabiiać żadney synogarlicy.

Alexandrya i inne miasta Egypskie inaczey są budowane iak miasta Europeyskie. Alexandrya nie ma wielkich budynków, któreby mogły bydź obrocone na koszary, iey domy są małe i źle budowane, żołnierz nie może stać u mieszkańca.

Mamelucy walczą za przykładem starożytnych Partów, uciekaiąc; ich taktyka iest nieporządna, przypieraią, strzelaią, uciekaią, i znowu się wracaią, zgoła spuszczaią się naywięcey na chybkość swych koni.

Arabowie rabuiący postępuią za armiami Mameluków, odzieraią zabitych, i zostawiaią nagie ciała nad brzegiem Nilu.

Chciwość złota iest powodem, że Mamelucy nawet na woynę idą z swemi trzosami; niektórzy z naszych żołnierzy zyskali bogate łupy.

Obwieszczenie

Tomasz Gliński, strzelec około 22 lat maiący, wzrostu dobrego, twarzy biały, gładkiey, włosów białorudawych, ukradłszy Panu Swemu W. Skórzewskiemu z Kiekrza flintę dwururną, wyżlicę kasztanowatą i barwę(*) strzelecką nową z butami uciekł w dzień Zaduszny, przeto uprasza tenże Pan, aby gdzie był przytrzymany i o nim do Kiekrza dano znać za powróceniem kosztów.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.07 Nr 89]

--

(*) liberię (u Doroszewskiego w znaczeniu 8b)

Uroki dawnej prasy (184)

z Paryża d. 18. Października

Minister zagranicznych interessów odebrał kuryera od generała Buonaparte z Kairu z depeszami. Przed nim wyiechało iuż dwóch innych. kuryerow, ale od Anglików zostali schwytani. Trzeci płynął podłuż brzegów morza śródziemnego i zawinął do Ankony; opuścił Buonaparta przed dwiema miesiącami i przywiózł następuiące a powiększey części ieszcze nie znaiome wiadomości.

Francuzka eskadra ukazała się pod Alexandryią dnia 1. Lipca. Wylądowanie nastąpiło w odległości iedney mili od miasta.W nocy pomaszerowała armia do Alexandryi; równo ze świtem rospoczął się attak; miasto zostało natychmiast opanowane, a przy końcu dnia obydwa zamki kapitulowały.

Potym zawarłem z Arabami umowę; 30. ich naczelników przybyło do mnie, miałem z niemi długą konferencyą i przyrzekli mi, iż spokoyni będą i tyle mi ludzi przystawią, ile do attaku przeciw Mamelukom potrzebować bedę. Wszystkim niewolnikom tureckim, których w Malcie zastałem, dałem wolność, opatrzyłem paszportami i wielką liczba exemplarzy manifestu, ogłoszonego przy wkroczeniu do Egyptu. Opanowanie Alexandryi kosztuie do 30. ludzi zabitych, a do 100. rannych. Zabitych roskazałem pochować pod kolumnami Pompejusza.

Dnia 7. urządziwszy tymczasowy rząd w Alexandryi i postawiwszy port w stanie obrony, ruszyła armia ku Kairowi, gdyż nic nie było nagleyszego, iak pośpieszyć przeciw temu miastu dla przeszkodzenia Mamelukom, żeby nie poczynili środków obrony i nie zniszczyli tamteyszych magazynów. Dwie drogi prowadziły tam, przez Demenhur i Rozetę. Pierwsza idzie przez zaludnione okolice, lecz iest dłuższa, druga iest krótsza, ale idzie przez wielkie pustynie ponad Nilem, udałem się ostatnią.

Wysłałem generała Dügna dla opanowania miasta Rozety i zostawienia tam garnizonu, z tamtąd roskazałem mu się udać do Demenhur ponad Nilem. Rannym generałom Kleber i Menou powierzyłem komendy, pierwszemu w Alexandryi, drugiemu w Rozecie. Wszystkie okręty transportowe zostały się w porcie Alexandryi, okręty zaś woienne pod Abukir. Szalupy kanonierskie i inne małe statki pod komendę Peree i Andreossy odebrały roskaz udać się Nilem za generałem Dügna.

Dnia więc 7. ruszyłem z Alexandryi, a nazaiutrz stanąłem w Demenhur. Droga miedzy obydwoma mieyscami iest sucha pustynia rozciągaiąca się na 14. mil, gdzie tylko kilka złych źrzódeł znayduie się, które właśnie przeszkodziły, iż od pragnienia nie poumieraliśmy. Podczas marszu napadli na nas Arabowie, ubiwszy nam 30. ludzi.

Batalia pod Ramahnieh.

Dnia 10. stanęliśmy w Ramahnieh nad Nilem i złączyliśmy się z dywizyą generała Dügna. Dywizya generała Desaix attakowana była od 7. do 8oo Mameluków, których po żywey kanonadzie z utratą 40. ludzi odparła.

Batalia pod Chebreisse.

Tymczasem Murat Bey na czele swoiey armii złożoney z wielkiey liczby kawaleryi, mając 8 do 10. wielkich szalup kanonierskich i wiele bateryów nad Nilem, czekał nas w wiosce Chebreisse.

Dnia 12. wieczorem przybliżyliśmy sie do niego. Dnia 13. równo ze świtem staneliśmy naprzeciw siebie. Nie mieliśmy więcey iak 200. kawaleryi. Mamelucy mieli wyborną kawaleryą, okrytą złotem i srebrem, uzbroioną naylepszemi karabinami i pistoletami Londyńskiemi, i maiącą naypięknieysze pewnie w całym lądzie konie.

Armia uszykowała się w porządku do batalii, każda kompania uformowała czworogran; nasza artyleria wymierzona była na wszystkie strony; bagaże i kawalerya znaydowały się w środku.

Wtem rospoczeła się potyczka miedzy naszą i nieprzyiacielską flotylą, która była bardzo zacięta; z obu stron uczyniono z armat więcey 1500. wystrzałów. Obywatel Perree szef dywizyi raniony był w rękę. Niektore z naszych szalup odzyskał trzy razy przez swoie męstwo. Generał Andreossy komenderuiący woyskiem lądowym zachował się bardzo dobrze. Szczególnieyszą uczynić należy tu wzmiankę o mędrcach Monge i Berthelot, którzy się na iedney szebece znaydowali i okazali, iż gdy idzie o pokonanie nieprzyiaciół oyczyzny, wszyscy Francuzi żołnierzami są.

Kawalerya Mameluków okryła całą równinę, obkoliła nasze skrzydła, i usiłowała ze wszystkich stron złamać nasze szeregi, ale wszędzie znalazła linie równie mocne i odpartą została w nieporządku wśródn nayżywszego ognia ze stratą 300. ludzi i szalupy admiralskiey, zapaloney i wysadzoney na powietrzę.

Przenocowaliśmy w Chebreisse i maszerowaliśmy przez całe 8 dni przez naygorętszą w świecie okolicę. Wszystkie wsie, gdzie przyszliśmy, opuszczone były od mieszkańców; przeto iedna dywizya musiała na prawym brzegu w Delcie żywność zgromadzić i do armii przesłać.

Dnia 20. Lipca rano spostrzegliśmy pyramidy; wieczorem przybliżyliśmy się do Kairu o 6. mil drogi.

Dowiedziałem się, że 23. Beiów okopało się z całą swoią potęgą w Imbabe, uzbroiwszy swoie szańce więcey 60. armatami.

Batalia pod Pyramidami.

Dnia 21go równo z świtem napotkaliśmy ich przednią straż, pędząc ią od wsi do wsi. O godzinie 2. stanęliśmy pod szańcami armii nieprzyiacielskiey. Nakazałem generałom Desaix i Regnier przeciąć komunikacyą z Egyptem wyższym iey przyrodzonym schyłkiem, gdzie się ratować mogła. Armia stanęła w takim porządku do batalii iak pod Chebreisse.

Jak tylko Bey Murat postrzegł poruszenia generała Desaix, postanowił uderzyć na niego; wysłał iednego z naywalecznieyszjch Beiów z wyborem woyska, który iak gdyby błyskawica uderzył na obydwie dywizye; przypuszczono ich na 50kroków; rzęsiste kule i kartacze zasłały wielką ich liczbą pole batalii. Arabowie wpadli potym między obydwie dywizye, a ogień z dwóch stron dokonał ich klęski.

Roskazałem niezwłocznie generałowi Bon przypuścić atak do szańców, a generałowi Vial wniść między wspomnione wyżey dywizye i szańce dla dopełnienia troiakiego celu, to iest, aby przeszkodzić wyiściu tego korpusu, przeciąć mu retyradę, i atakować szańce z lewego skrzydła.

W momencie generałowie Vial i Bon roskazali pierwszey i trzeciey dywizyi stanąć w kolumnach do attaku, dwunasta i trzecia dywizya zachowały tę same pozycyą, formuiąc zawsze czworogran i wspieraiąc kolumny attakuiące.

Kolumny generała Bon kommenderowane przez mężnego generała Rampon uderzyły na szańce z zapędzeniem się zwyczaynym, niezważaiąc na ogień liczney artylerii Mameluków. Mamelucy wybiegli wielkim galopem z szańców; nasze kolumny uformowały się w czworogran i przywitały ich bagnetem nasadzonym i gradem kul, a w momencie pole batalii zasłane zostało ich trupami. Nasze woyska opanowały szańce, Mamelucy uciekaiący tłumem wpadli na lewe skrzydło nasze, ale generał Vial stał tam; batalion karabinierów, pod którego ogniem o pięć kroków przechodzić musieli, uczynił miedzy niemi rzeź straszną. Wielka liczba ich zatonęła w Nilu.

Więcey 400 wielbłądów obciążonych bagażami i 50 armat zyskaliśmy. Strata Mameluków wynosi 3000 ludzi kawaleryi wyborney. Wielką liczbę Beiów raniono albo zabito. Nasza strata wynosi 20 do 30 ludzi w zabitych a do 100 rannych. Tey samey nocy Mamelucy opuścili Kair, spaliwszy wszystkie swoie szalupy kanonierskie, korwety, brygi i iednę fregatę.

Dnia 22. nasze woyska wkroczyły do Kairu. W nocy lud zrabował i spalił domy Beiów, dopuściwszy się wielu zbrodni. Kair liczy 300,000 mieszkańców naypodleyszych w świecie.

Po tylu dawnych bataliach i potyczkach wydanych od naszego woyska sile przewyższaiącey, nie myślałbym chwalić ich wstrzemięźliwość i ich krwi zimney w teraźnieyszey okoliczności, gdyby ten nowy gatunek woyny nie był wymagał od nich cierpliwości, która się w samey rzeczy nie zgadza z żywością francuzką. Gdyby się były dały powodać swoiey gorącości, nie byłyby zyskały zwycięztwa, które w tym kraiu inaczey odniesione bydź nie może tylko przez zimną krew i wielką cierpliwość.

Kawalerya Mameluków okazała wielkie męstwo. Cały zbytek tych ludzi dał się widzieć w ich koniach i ich zbroi. Ich domy są nędzne. Trudno widzieć ziemię zyźnieyszą iak w Egypcie, ale też nie masz ludu nędznieyszego, głupszego i dzikszego, iak Egypcianie; oni przenoszą guzik naszego żołnierza nad taler. Na wsiach nie znaią nawet nożyczków. Ich domy są lepione z gliny, meblami ich są kołdry słomiane i dwa albo trzy garki ziemne. Mało iedzą i używaią rzeczy, nie znaią młynów; żyiemy tylko leguminami(*) i mięsem, obfitość zboża iest tu wielka.

Ustawicznie ucieraliśmy się z Arabami, którzy są naywiększemi złodzieiaimi i naywiększemi w świecie zbrodniarzami, zabiiaiąc równie Turków i Francuzów. Generał brygady Muireur wielu adiutantów i oficyerów sztabowych zostało zamordowanych przez tych nędzników, zasadzaiących się za tamami albo w rowach na swych wybornych małych koniach; biada temu, który się oddali od kolumny na 100 kroków. Generał Muireur niezważaiąc na przełożenia wielkiey straży udał się do pagórka na 200 kroków odległego, za którym znaydowało się 3 Beduinów,którzy go zamordowali; Rzplita traci w nim iednego z naymężnieyszych generałów. (**)

W tym kraiu mało iest pieniędzy, wiele żyta, ryżu, legumin i bydła. Rzplita nie może-mieć bliższey i żyźnieyszey kolonii iak w Egypcie. Klima iest zdrowe, ponieważ noce są chłodne. Mimo wielkie trudy i niedostatek wina, nie mamy iednak żadnego chorego. Żołnierze znayduiewielką;ochłodę w pastekach (gatunek melonów wodnych), których tu rodzi się wiele.

Naywyższy Ordonator Sucy wsiadł na naszą flotylę dla przysposobienia nam żywności z Delty. Widząc mnie podwaiaiącego marsz, i pragnąc bydź w dniu batalii przy mnie wsiadł na szalupę kanonierską, i mimo wielkie niebeśpieczeństwo oddzielił się od flotyli. Jego szalupau tkwiła, otoczony wielu nieprzyjaciółmi okazywał naywiększe męstwo; raniony niebeśpiecznie w rękę, zachęcał swoim przykładem maytkow, i udało mu sięprzecież wyrwać z niebeśpieczeństwa.

Zdrowa Nilowa woda gasi pragnienie żołnierzy i sprawia im codzień skuteczne zdrowiu łaźnie.

(Podp.) Buonaparte.

Redaktor zawiera ieszcze następuiące wiadomości o Egypcie.

Ścigaiąc ostatni korpus Mameluków, armia uwolniła część karawany idącey z Mekki i zabraney przez Arabów, którą na pustynie wiedli. Buonaparte roskazał zgromadzić iey szczątki i posłał pod eskortą do Kairu; dał wieczerzą dla znaczniejszych kupców tey karawany i ich żon; te są piękney urody ale ich twarze okryte są stosownie do zwyczaiu kraiowego, do czego iest bardzo trudno naszey armii przyzwyczaić się.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.11.03 Nr 88]

--

(*) Chodzi, rzecz jasna o warzywa, ze szczególnym uwzględnieniem strączkowych, a nie o desery. Por. łac. legumen i fr. légume.

(**) Mimo tej napoleońskiej pochwały (i dramatycznych okoliczności śmierci), generał Muireur jest bardzo mało znany, co niemal nasuwa podejrzenia o jego apokryficzność. Nota bene, wydane w 1855 w Filadelfii "Anecdotes of Napoleon Bonaparte and His Times (Compiled from Every Authentic Source)" pióra A. Cunninghama, Esq. inaczej nieco sprawozdają raport Napoleona do Dyrektoriatu, przydając przyszłemu cesarzowi nieco mrocznego fatalizmu: "General Muireur, in spite of all remonstrance, and by a fatality which I have often remarked in men arrived at their last hour, went out alone and was assasinated by two Bedouins".

Uroki dawnej prasy (183)

z Paryża d. 14. Paźdź.

Nie tylko w komedyalniach większe znayduie się warty teraz niż dawniey, lecz także wszystkie mieysca publiczne: ogrody, budynki poświęcone zabawie publiczney, nawet i naymnieysze sale, chociażby w nich więcey nie tańczyło par iak 20, strzeżone są przynaymniey od 12 fizylierów.

z Austryi d.13. Października

Z Neapolu donoszą, że francuzi Maltę opuścić mieli. Gdy Maltańczykowie odcięli im wodę słodką, francuzi poddali się. Portugalska flota zabrała cały ich garnizon z 3000 żołnierzy składaiący się, i wysadziła na brzegi Algierskie, ponieważ nie miała żywności dla tak wielu ludzi. Czekamy potwierdzenia tey wiadomości.

Doniesienie

Tuteysze Królewskie Kollegium Opiekuńcze podaie ninieyszem obwieszczeniem do wiadomości, iż W. Augustyn Zakrzewski z Rakoniewic ieszcze małoletnim iest, i pod opieką zostaie, a zatem sam z siebie w żadne prawne umowy wchodzić i żadnych długów zaciągać nie może, o czem ostrzega się każdego, aby się w żadną pożyczkę, albo inne interessa z nim nie wdawał. W Poznaniu dnia 24. Października 1798

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.31 Nr 87]

Uroki dawnej prasy (182)

z Paryża d. 10. Paźdź.

W departamencie du Var ob. Huget zamordował swoie dzieci ponieważ rozumiał, iż gdy xięży zniesiono, one też błogosławionymi bydź by nie mogły.

z Włoch d. 2. Września

W okolicy Mantui, a mianowicie w Riviero panuią wielkie rozruchy między wieśniakami. Ci zgromadzili się na processyą; municypalność nie chciała dozwolić odprawiania iey. Przyszło do walki i urzędników municypalności pokrzywdzono. Francuzki kommendant nadbiegł z woyskiem, wziął kilku wieśniaków do aresztu, ale nie przywrócił iednak zupełney spokoyności i dlatego więcey woysk przeciw nim ruszyć ma.

Rozmaite wiadomości

Nigdy tak często kuryery (piszą z Wiednia) nie przybiegały tu iak w tym czasie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.27 Nr 86]

Uroki dawnej prasy (181)

z Filadelfii d. 10. Sierpnia

Żółta febra zaczyna znowu pustoszyć nasze miasto. Podług uwag lekarzów zgniła kawa przywieziona z Jamaiki stała się przyczyną tey zarazy. Urząd zdrowia wzywa mieszkańców okolic zarażonych, aby się iak nayprędzey z miasta wynosili.

z Londynu d. 4. Października

Gdy kuryer wiózł Królowi depesze o zwysięstwie Nelsona do Weymouth, napadniony był od iednego rozbóynika, który mu 8. gwineów i depesze zabrał. Kuryer rzekł do niego: pieniądze możesz sobie wziąć, ale depesze odday mi, ponieważ zawieraią w sobie wiadomość o całkowitym zniszczeniu floty francuzkiey. Na te słowa rozbóynik okazał wielką radość, oddał mu depesze i kazał mu pośpieszać z niemi do Króla.

z Londynu d. 9. Października

Listy z Konstantynopola donoszą, że Beiowie zapewnili Sułtana, iż nie prędzey odpoczną, dopóki generała Buonaparte z całą armią w Egypcie nie zniosą. Sułtan odpowiedział, iż wielkie zaufanie w nich ma, i spodziewa się, iż nie dozwolą francuzom zgromadzić w Egypcie i garsztki piasku.

Rozmaite wiadomości

Okazywanie się w kompaniach z krótko uciętemi włosami należy ieszcze w Paryżu do nowey mody. Kto się pięknym damom à la herison, à la Grecque, à la Sicilienne podobać chce, musi koniecznie nosić głowę à la Titus, à la Brutus. W 12 wieku rozwiodła się  Eleonora Akwitańska z Ludwikiem VII z tey przyczyny(*), że sobie brodę ogolić i włosy obstrzyc kazał; i powiedziała, iż ią oszukano, ponieważ zamiast Xiążęcia, za którego póyść rozumiała, dostała mnicha.

Uwiadomienie

Podaie się publiczności całey do wiadomości, aby synom W. Samuela Kęszyckiego, to iest imieniem pierwszemu Janowi, drugiemu Marcinowi, trzeciemu Ignacemu, nie kredytowali i nie pożyczali w nadzieie dwoynasób odebrania; ponieważ ci zwyż wyrażeni swe porcye dawno od łaskawego oyca wybrali, a tenże oyciec maiący córek tyle ile synów w równości przypuszcza do działu iak córki tak synów. Więc ostrzega się w publiczności wszelkiey kondycyi i procederu ludzi, aby nie szkodowali w szafie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.24 Nr 85]

(*) przyczyny były trochę mniej spektakularne i bardziej skomplikowane.

Uroki dawnej prasy (180)

z Paryża d. 3. Października

We wszystkich kollegiach takie pilne ma rząd oko na czynność pracuiących sekretarzów, iż w Paryżu i wszystkich departamentach każdy z nich trzy razy na dzień pismo okólne podpisem imienia swego stwierdzić musi, na dowód, iż w samey rzeczy przy pracy swey znaydował się.

z Wenecyi d. 30. Września

Plan generała Buonaparte toruiącego sobie drogę do Indyów Wschodnich przez Egypt nie iest nowy. Wenetowie w roku 1498 chwycili się podobnego przedsięwzięcia. Ale gdy admirał Portugalski Vasco da Gama odkrył w tey samey epoce drogę do Indyów Wschodnich przez przylądek Dobrey Nadziei, przeto zaczął zaraz upadać zyskowny Wenetow handel, założony w tych kraiach odległych przez odnogę Suez. Wiadomo, że nie masz borów żadnych na brzegach morza śródziemnego, Wenetowie sprowadzili więc wiele drzewa okrętowego numerowanego do Alexandryi morzem a do wielkiego Kairu Nilem. Z ostatniego miasta transportowali ie lądem za pomocą wielbłądów, aż do odnogi Suez, gdzie wybudowali 10 okrętów woiennych. Te udały się do Indyów Wielkich, lecz wkrótce zniszczone zostały przez Portugalczyków, którzy tam siłę przewyższaiącą mieli, a zatym łatwo Wenetów pokonać mogli.

z Londynu d. 5. Października.

W tym momencie huk armat i dźwięk dzwonów ogłaszaią sławne zwycięztwo admirała Nelson odniesione nad flotą francuzką przy uyściu Nilu. Radość ludu z powodu tego zwycięztwa iest niezmierna. Damy zaczynaią ubierać się na chonor Nelsona a'la Egyptienne i nosić kapelusze a'la Crocodile.

Rozmaite wiadomości

W Lwowie i całey Gallicyi zakazane są wszystkie biblioteki czytelnicze.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.20 Nr 84]

Uroki dawnej prasy (179)

 z Konstantynopola d. 10. Wrześ.

Podczas rewizyi nakazaney przez rząd w mieszkaniu posła francuzkiego znaleziono w nim 37. armat, wielką liczbę broni i amunicyi wszelkiego gatunku. Okoliczność ta powiększyła ieszcze bardziey roziątrzenie Turków przeciw Francuzom.

z Turcyi d. 6 Października

Podług doniesień z Rodu datowanych dnia 1. Września Beiowie Egypscy dowiedziawszy się o zwycięztwie pod Abukir, wysłali natychmiast kuryerów do admirała Nelson z uwiadomieniem, że znaczny korpus Beduinów i Arabów zamyśla attakować Francuzów, prosząc, aby nieprzyiaciołom z strony morza zastąpił, gdyż się spodziewaią mocno, iż go na lądzie rosproszą.

Rozmaite wiadomości

Hrabia Ignacy Potocki aresztowany został w Krakowie; wszystkie usiłowania Policyi nie mogły z niego żadney rzeczy wybadać.

Gdy poseł Turecki w Wiedniu przeieżdżał przez ieden nayludnieyszy rynek, lud zaczął klaskać rękami i krzyczeć ″niech żyie Porta″. Poseł nie rozumieiąc ięzyka był bardzo niespokoynym; dowiedziawszy się, co to znaczyło, wyszedł z karety i podziękował za to publicznie ludowi, który ponowił swoie okrzyki.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.17 Nr 83]

Uroki dawnej prasy (178)

z Paryża d. 26. Września

Lubo obchodzenie się Dyrektoryatu z Ameryką przynaymniey w ostatnich czasach było bardzo dobre, iednakowoż rząd amerykański zdaie się nic na to nie zważać. Nasz rząd musi przeto myśleć o środkach obrony, i iest podobieństwo, iż stracił iuż nadzieię zachowania pokoiu. Gazeta urzędowna, Redaktor, odpowiedziała niedawno bardzo krótko na podane przez wiele dzienników dwa zapytania następuiące:„możesz Francya do Stanów Ziednoczonych siłę lądową wysłać? możesz Francya potęgę morską do Stanów Ziednoczonych wysłać?″

Oto iest odpowiedź na to.

„Ameryka stanie się przez woynę z Francyą tym, czym niegdyś była, to iest angielską kolonią, a zatym Amerykanie staną się Anglikami, i mogą iako tacy bydź traktowani. Przeto kapry francuzkie maią prawo zabierania iey okrętów, i iey los złączony iest w czasie teraźnieyszey woyny z losem Anglii.″

„Przypuściwszy, że Anglia po woynie stanie się tym, czym się stać miała, więc Rzeczpospolita może powiedzieć do Amerykanów: przy waszych brzegach tylko odtąd żeglować będziecie; wasza bandera niech się nie waży wiać na morzach Europeyskich. Nie wart ten ochrony, kto się niewdzięcznym okazuie.″

„Nie mogę poiąć, iakie by korzyści Amerykanie zyskać mogli, lecz to wiem, że Rzeczpospolita może im odebrać na powrót te prawa, które im swoią krwią i złotem wspaniale nadała, i które Amerykanie iedynie na to użyli, aby okazać do iak wysokiego stopnia niewdzięczność doyść może!″

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.13 Nr 82]

Uroki dawnej prasy (177)

Rozmaite wiadomości

Inżeniorowie francuzcy zatrudniaią się w Alexandryi planem złączenia morza czerwonego z śródziemnym. Do kopania kanału użytych będzie 8000 ludzi.

Eskadra Barbarzyńska z 5 szebeków, iedney półgalery i iedney galioty wylądowała na wyspię Ś. Piotra w Sardynii, spustoszywszy całkiem kray i zabrawszy w niewolą wielką liczbę mieszkańców.(*)

Podług gazety Hamburgskiey w Moskwie czynią ogromne przysposobienia do woyny. Jest coraz większe podobieństwo, mówi ona, że wiadomości o powietrzu morowym umyślnie tam powiększono, dlatego aby zatamować przystęp do granic, i ukryć przez to część tychże przysposobień.

Nelson przeiął raporta generała Buonaparte do Dyrektoryatu i wiele listów do Francyi. Na okręcie L'Orient znaydowała się kassa woienna i skarby Maltańskie.

W Peterzburgu sprzedane będą przez publiczną aukcyą dnia 12. Października sprzęty pozastałe po Królu Stanisławie Auguście.

Obwieszczenie

Różne zachodzą zażalenia, że huty szklane i kupcy szkłem handluiący, nieprzestaią robić i przedawać butelek nietrzymaiących przyzwoitey miary, przez co publiczność wielką ponosi krzywdę. Podaie się więc ninieyszym obwieszczeniem do wiadomości, iż wszystkie butelki nietrzymaiące w sobie postanowioney miary, kiedy cechą huty szklanney oznaczone i na przedaż destynowane będą, przy wprowadzeniu onych do tuteyszego miasta po upłynieniu czterech niedziel od daty ninieyszego obwieszczenia, przez Policyą skonfiskowane i potłuczone bydź maią; przestępuiący zaś ten zakaz za robienie fałszywych miar do fiskalney odpowiedzi pociągnieni zostaną. Huty szklanne i handluiący szkłem, powinni się więc do tego stosować. Jeżeliby sobie zaś kto zamówił do własney potrzeby, a nie na handel mnieysze butelki, tedy one nie powinne bydź cechowane. Przeciwnie w handlu i w publiczności butelki niecechowane wcale używane bydź nie maią. W Poznaniu dnia 28 Sierpnia 1798 roku. Kamera Woyskowa i Ekonomiczna J.K. Mci Pruss-Południowych.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.10 Nr 81]

--

(*) Wyspa San Pietro, która była celem rajdu piratów tunezyjskich zamieszkana była przez przesiedleńców z wyspy Tabarka u wybrzeży... Tunezji. Wyspa w latach 1540-1742 była w posiadaniu genueńskiej rodziny Lomellini. 

Strona http://www.hieracon.it/Storia/B01-cenni.php zawiera ciekawe informacje o samym rajdzie, jak i trwających lat pięć staraniach o wykup porwanych mieszkańców z niewoli tunezyjskiej.

Uroki dawnej prasy (176)

 z Paryża d. 19. Września.

Kair naywiększym iest w świecie miastem, ale go iednak nie należy porównywać z naszemi europeyskiemi głównemi miastami, gdyż nie ma ani regularnych ulic, wielkich placów, ani pięknych budynków. Ulice są ciasne, nie brukowane i niezdrowe dla wielkiego kurzu. Na domach znayduią się płaskie dachy okryte drzewami owocowemi, na których pospolicie kobiety przebywaią, i tylko od publicznych obwieścicielów widziane bydź mogą, którzy z małych wieżów lud na nabożeństwo zwołuią.

W Kairze liczą do 300. meczetów, ozdobionych wielu małymi wieżami, z których 5. razy co dzień lud na nabożeństwo zwołuią. Turcy nie cierpią dzwonów.

Zamek w  Kairze leży na przykrey skale, otoczony iest grubemi murami. Przed wynalezieniem prochu był bardzo mocnym, lecz dziś w dwóch godzinach opanowanym bydź może. W tym zamku znayduie się mieszkanie Baszy, sala Dywanu, mennica, fabryka kobierców i sławna studnia Józefa.

W okolicy miasta znayduie się wiele ogrodów, dworców i próżnych placów. Liczba mieszkańców podług Barona Tott wynosi 700,000, a podług Volneia tylko 200,000. Widać tam wiele ślepych ludzi, czego tamteysza klima, nieochędożność Egypcyan i ich żywność przyczyną bydź ma. Wezbranie Nilu trwa od Czerwca aż do Sierpnia a czasem i do połowy Września; w tym czasie Egypt podobny iest do obszernego morza, na którym miasta pływaią.

Buonaparte musiał więc do Alexandryi wkroczyć, gdy Nil wzbierać zaczął, i stanąć w Kairze, gdy woda naywyżey wezbrała. Do ostatniego miasta musiał się na statkach przeprawiać i walczyć; także musi około pyramidów na statkach maszerować, ieżeli daley idzie. Towarzyszący mu Francuzi używać będą nayprzyiemnieyszey wiosny wtenczas, gdy nam zima dokuczać będzie, albowiem Nil po porównaniu dnia z nocą upadać zaczyna i za 2. miesiące do koryta swego się wróci.

Rozmaite wiadomości

W Litwie i Gallicyi powietrze morowe wywiera ciągle swóy iad. Chorych napada okropny głód, który zaspokoiaiąc padaią ofiarą śmierci. Woyska rossyiskie zapalaią całe miasta i wsie, wypędzaiąc mieszkańców powiększey części obnażonych do borów. Woyska rossyiskie nic nie zważaią iednak na zarazę i maszeruią daley. Przez kordon austryacki nikogo nie przepuszczaią. Także liczne trzody szarańczy pustoszą Wołoszczyznę, przybliżaiąc się iuż do granic Siedmiogrodzkich.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.10.06 Nr 80]