Uroki dawnej prasy (167)

z Poznania d. 5. Sierpnia.

Hrabia Ignacy Potocki, który po swoim powrocie z Peterzburga w swych dobrach w Galicyi mieszkał, aresztowany został na roskaz cesarskiego dworu i transportowany, ale nie wiadomo gdzie? zabrano mu wszystkie papiery, które dokładnie przetrząśnione bydź maią. Także Xiąże Adam Czartoryski(*) musi z Puław do Lwowa udać się.

Zeszłey Soboty tłuczono tu żywo kołem trzech młodych ludzi Michała Mendla, Łukasza Woytaszka i Gabryela Karwatkę za zabicie w roku 1795 w Skórzewie iedney ubogiey młynarki i iey syna.

z Paryża d. 20. Sierpnia

Wczorayszy dziennik L'ami des Loix zawiera: Rząd odebrał urzendowną wiadomość, że Buonaparte z swoią flotą i konwoiem w Alexandryi wylądował. Angielska flota ścigaiąc próżno francuzką, retyrowała się do portów Sycyliyskich, do których, iak się spodziewać należało, przyiętą została.

Stosunki między Austryą i Francyą staią się coraz krytycznieysze. Nic nie iest pewnieyszego,iak nowa koalicya przeciw naszey Rzplitey między Austryą, Rossyą, Anglią i Neapolem, do którey także i Portę nakłonić staraią się. Widoki woyny coraz bardziey przybieraią.

z Paryża d. 21. Sierpnia

Fałszywą iest wieścią że Papież umarł. Ci, którzy pisali tę wiadomość, mówili tylko moralnie.

z Neapolu d. 1. Sierpnia

Eskadra angielska powróciła z morza śródziemnego, zawinąwszy do portów Syrakuzy i Argente. Admirał Nelson pisał, iż był pod Alexandryą, ale nigdzie nie spotkał generała Buonaparte.

z Brynny d. 25. Sierpnia

Nikt większego i bezwstydnieyszego nie popełnił kłamstwa przed światem, jak raporta Liwornijskie, Weneckie i Triestskie, donosząc o batalii morskiey, która podług nich koniecznie nastąpić miała i o zabraniu w niewolą generała Buonaparte. Że wszystkie ściągaiące się do tego wiadomości grubym łgarstwem były, wątpić iuż daley nie należy.  

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.09.05 Nr 71]

--

(*) - nie do końca wiadomo, czy chodzi o Adama Kazimierza (ojca), czy Adama Jerzego (syna)

Uroki dawnej prasy (166)

z Paryża d. 16. Sierpnia

Rząd nie odebrał ieszcze naymnieyszey urzendowney wiadomości o generale Buonaparte.

Festyn zburzenia tronu, to iest dzień 10. Sierpnia obchodzony tu był z naywiększą okazałością. Prezydent Rady 500 miał długą mowę. Królowie (rzekł) używali we wszystkich czasach pozoru religii, dla zwodzenia lepiej narodów. I tak Numa miał swoią Egeryą, Moyżesz swoy krzak goreiący, Machomet swego gołębia poświęconego, Cezar swoią sztuczkę monety, królowie francuzcy swoią świętą Ampułkę. Ale ludy oświeciły się iuż... Dzięki niech będą pismom nieśmiertelnym filozofów, że królowie poznani zostali. Voltaire, Rousseau, Mably, Raynal skruszą więcey bereł i koron niż Alexander, Tamerlan i wszyscy konsulowie Rzymscy.

Tu wyłuszczcza Lecointre szczeguły zdarzeń, które sprowadziły dzień 10. Sierpnia: maluie zepsutość dworu, wyczerpnienie skarbu publicznego, sidła zastawione na naród wspaniały przez ministrów chytrych. Lecz zwycięztwo nie było długo niepewnym, mówi daley, mężni rzucaią się nawet na kartacze, łamią kraty, pałac otwiera się, a tron upada.

z Paryża d. 17. Sierpnia

Policya ustanowiła ostre środki przeciwko bezwstydnym niewiastom, przeciwko prętkiemu ieżdzeniu po ulicach i długim biczom forszpanów. Jedno pismo żalące się na ostatnią nieprzyzwoitość, dziwuie się, że przy tak bardzo długich biczach forszpanów piechotnicy Paryzcy zdrowe ieszcze oczy maią, podaie żartobliwy proiekt, aby Policya bicze Paryzkie do iedney trzeciey części zredukowała.

z Włoch d. 10. Sierpnia

W Rzymskiey Rzeczypospolitey wszczęły się nowe bunty, zaszły nowe zdarzenia, i powstały nowe odmiany.

Citatio Edictalis

Przed Jego Krolewskiey Mości Regancyą tutejsza zapozywa się na instancyą Anny Krystyny Barthel, mąż teyże Krystyan Barthel owczarz złośliwie od niey zbiegły, aby w przeciągu tygodni 12. a naydaley na terminie ostatnim i zawitym dnia 15. miesiąca Grudnia 1798 roku przed Auskaltatorem Regencyi Pilawskim młodszym o godzinie  9. od rana osobiście stawił się na zaniesioną przeciwko niemu skargę, jako też względem oddalenia się swego odpowiedź zdał i dowody na obronę swoią iako i ku obiaśnieniu sprawy służące przywiódł, a w przypadku omieszkania tego spodziewał się, iż przełożone od powódki okoliczności za rzetelne i przyznane  poczytane zostaną, tudzież że związek małżeństwa między nim a powódką in contumaciam rozłączony i powódce konsens do poyścia za innego męża dany będzie. W Poznaniu dnia 6. miesiąca Sierpnia 1798. 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.09.01 Nr 70]

Uroki dawnej prasy (165)

z Poznania d. 28. Sierpnia

Zeszłey Soboty miedzy 9 i 10 wieczorem gwałtowny szturm nie tylko tu ale i w okolicy wiele narobił szkody. Mianowicie piękne szczepy topolowe na ulicy Wilhelmowskiey ucierpiały wiele.

Dnia 22. t.m. przyszła do Warszawy sztafetą od Cesarskiey administracji kraiowey w Galicyi Wschodniey zła, nieprzyiemna wiadomość, iż w bywszym Województwie Brzeskim Litewskim ślady powietrza okazały się, które dotychczas tylko na Podolu i Wołyniu panowało. Przesłano natychmiast tę wiadomość do Berlina, żądaiąc założenia domów kontumacyjnych na granicach Pruss Południowych, końcem zapobieżenia, aby zaraza nie przeniosła się do państw królewskich.

W Brodach w Gallicyi wszczęło się także powietrze, iak listy z Lwowa donoszą. Twierdzą, że żyd przybyły tam z Mołdawii przywiózł ie z sobą.

z Wiednia d. 13. Sierp.

Cesarz i Cesarzowa Jeymość udali się dnia 8. t.m. do wód.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.29 Nr 69]

Uroki dawnej prasy (164)

Czytamy teraz dokładny rapport kommendanta okrętu Lodi, na którym się Tallien(*) znaydował. Okręt Lodi wypłynął z Livorno dnia 4. Lipca. O godzinie pół do dziewiątey wieczorem przybliżyła się angielska brygga l'Aigle, krzycząc na maytków okrętu Lodi z iakiego narodu okręt iest? Francuzi odpowiedzieli "z narodu morskiego."

— Po tym nastąpił gwałtowny ogień. Anglicy chcieli po dwakroć haki zakładać, ale ogień francuzów odparł ich. Także francuzi chcieli haki zarzucić, lecz ranionymi bardzo byli od ognia. Potyczka trwała do 2.rano. Anglicy, których maszty pogruchotaliśmy, winni są swóy ratunek nocy. Angieiski Boot dostał się w ręce francuzów. Kapitan Senequier został ranionym.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.25 Nr 68]

--

(*) Co ma wisieć, nie utonie: Tallien wpadł w ręce Anglików kilka miesięcy później.

Uroki dawnej prasy (163)

Do wiadomości

Od lat 14. przybywszy w tuteyszy kray z Francyi oyczyzny moiey, miałam honor(*) bydź guwernantką przez te lata w domu Jaśnie Wielmożnych Krzyckich, potem Mycielskich. Teraz życzę sobie mieć Panienki młode na edukacyi języka Francuzkiego, Niemieckiego i Polskiego, czytania, pisania, mówienia, geografii, historyi, i ułożenia młodey Panienki. Kto by więc życzył sobie oddać mi swe godne córy raczy mię łaskawym odwiedzeniem upoważnić, w Rawiczu w rynku w kamienicy, gdzie Poczta, a tam się ułożyć ze mną potrafi.

Z domu Larminat. Z męża v. Boieńska.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.22 Nr 67]

(*) - pierwszy honor w Gazecie Południowo-Pruskiej przez samo h

Uroki dawnej prasy (162)

z Paryża d. 2. Sierpnia

Dnia 5. Lipca kommissarze rządowi w Rzymie następuiący list do Dyrektoryatu naszego przysłali. 

Obywatele Dyrektorowie! Uwiadomiamy was o nowym dobrodzieystwie, za które Rzymska Rzeczpospolita przytomnym w iey kraiu francuzom obowiązana będzie.

Wysuszenie błot Pontinskich przedsięwzięte od Apiusza Klaudyusza, Cezara, Traiana, Teodoryka i rozmaitych papieżów, rospoczęte znowu zostało z pomyślnym skutkiem od Piusa VI. Gorliwość nepotyzmu przyłożyła się do przyspieszenia tych prac i iuż większa część tego płodnego kraiu, niegdyś do Wolsków należącego, przemieniona została w grunta rodzayne.

W latach ostatnich rządu Piusa VI rozpoczęte roboty odłożono dla niedostatku skarbu rzymskiego, a nawet zaniedbano urządzeń do utrzymywania kanałów. Obawiać się należało, aby rząd rzymski, wstrzymany przez tysiąc innych potrzebnieyszych starań, i obarczony długami, nie był przymuszony, zostawić tego drogiego kraiu panowaniu wody. Zwłoka iednego roku mogłaby pociągnąć nienadgradzoną szkodę.

Francuzka Rzeczpospolita staiąc się właścicielką więcey iak trzech części równin Pontinskich, nieznalazła żadnych kupców, którzyby tak niebespiecznych gruntów nabyć chcieli. Uformowała się więc kompania, maiąca chęć nabycia od konsulów całey równiny osuszoney przez bywszą stolicę apostolską. Konsulat Rzymski widział się bydź w stanie ustąpienia kompanii całkowitey własności błot Pontinskich i utwierdzenia na interessie prywatnym czynnych i przemyślnych kupicielów w nadziei oglądania ukończenia owego dzieła, które iak często przedsiewzięte, tak nigdy dokończone nie było.

z Medyolanu d. 23. Lipca

Anglicy wysadzili na ląd kapitana fregaty Sensible i maytków wszystkich pod warunkiem niesłużenia przed zamianą. Jedno pismo publiczne zapewnia, że kapitan wspomnioney fregaty Ob. Bourde zawinąwszy do Genui, został aresztowany na rozkaz generała Brune, gdyż podpada podeyźrzeniu z powodu prętkiego poddania fregaty.

z Londynu d. 31. Lipca

Na fregacie la Sensible zabraney francuzom wraz z generałem Barraguey d'Hilliers znaydowało się 6 pięknych iedwabnych chorągwi, nie znaleziono zaś żadnych pieniędzy ani kosztowności, o których mówiono. Przy rospoczęciu się potyczki miedzy obydwiema fregatami kapitan francuzki prosił generała d'Hilliers o kilku iego żołnierzy do pomocy. Generał zezwolił na to, ale ledwo potyczka 8 minut potrwała, aliż francuzki kapitan znowu do generała przybył, przekładaiąc mu, że dłużey się bronić nie może. Barraguey d'Hilliers odpowiedział, że podług zdania iego chonor bandery republikanckiey dłuższey obrony i usiłowań wymaga.

Przyprowadziwszy fregatę la Sensible do Lorda St.Vincent, tak ią prętko uzbroiono i maytkami obsadzono, iż ieszcze tego samego wieczora na morze ruszyła.

Gdy generał Barraguey d'Hilliers równey iest rangi z naszym generałem Coote, który w Ostendzie w niewolą się dostał, przeto spodziewamy, iż za ostaniego wymieniony zostanie.

z Paryża d. 2. Sierpnia

Dyrektoriat wykonawczy zrzucił z urzędu kapitana fregaty Sensible, obywatela Bourde i rozkazał oddać go sprawiedliwości. Przeciwnie zaś, wyniósł do godności kapitana fregaty porucznika Seneguier, co mężnie utrzymał honor francuskiej bandery pod czas potyczki bryggi Lodi, na którey się Tallien znaydował.

Rozmaite wiadomości

Barraguey d'Hilliers odesłany został przez rząd angielski do Francyi na słowo chonoru, że przed zamianą służby woyskowey czynić nie będzie. Mówią, że wąsy sobie wyrywał ze złości dostaiąc się w niewolą, i odrzucił 50. funt szterl. z wzgardą, ofiarowane mu od Sir Calder, nazywaiąc anglików łupieżcami. Swóy pałasz bogaty rzucił w morze.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.18 Nr 66]

Uroki dawnej prasy (161)

z Poznania d.15. Sierpnia

Xiąże Adam Poninski, bywszy Podskarbi Polski i Wielki Przeor Maltański pożegnał się dnia 4. t.m. w Warszawie z światem. Przed 20 laty posiadał do pół miliona dochodów, a przy końcu dni swoich całe nic; byłby w nędzy zginał, gdyby iego siostra, xiężna Kurlandska, nie była go wsparła. Przed miesiącem znaleziono go w chałupie mieyskiey pod Warszawą; a przed śmiercią w domu iednego z iego dawnych sług na przedmieściu, który lituiąc się nad nim, przyiął go do siebie, taiąc przed prześladowaniem dłużników. Jego życia i błędów historya należy bez wątpienia do naywiększych zdarzeń dwóch ostatnich wieków i nayosobliwszych odmian losu.

z Paryża d. 31. Lipca

Obywatel Garnerin odprawił powtórną podróż powietrzną. - Moia powtórna podroż dnia 23. z obywatelką Henry, mówi w swoim doniesieniu, równie była szczęśliwa iak pierwsza. Wznieśliśmy się do 760 sążni wysokości, przebywszy w 58 minutach 5 mil drogi. Spuściliśmy się w Ezauvilie. Obywatelka Henry udała się z tamtąd do Paryża. Dała nowe dowody swey odwagi, niepokazała naymnieyszego strachu podczas kołysania się balonu spuszczaiącego się, które mi womity sprawiło.

Dnia 24. wzniosłem się znowu na powietrze dla wynalezienia kierunku wiatru, który by mnie do Paryża zanieść mógł. Przebyłem trzy warszty chmur, zostawiwszy ie bardzo głęboko pode mną. Wzbiłem się nader wysoko, będąc iedynym świadkiem wschodu słońca tak wspaniałego i maiestatycznego, iakiego ieszcze nigdy nie widziałem. Jego promienie ogrzały mnie nieco, gdyż mi nadzwyczayne zimno dokuczało.

Nie przestałem wzbiiać się. Zimno stawało się coraz nieznośnieysze, a rozszerzanie się tak mocne, iż część powietrza palnego wypuścić musiałem, które z wielkim szumem wychodziło. Wniosłem z tego, że do nader wielkiego stopnia wysokości wzbiłem się. Ale niestetyż nie mogłem iey oznaczyć, gdyż móy barometr dniem przed tym spuszczaiąc się zepsuł mi się.

W tey wysokości znayduie się aerostatysta w nayokropnieyszym położeniu; czuie nieopisaną ckliwość, w uszach ma szum, cyrkulacya krwi żywsza, żyły napuchaią; rozszerzanie się balonu i pisk wychodzącego powietrza zdaią mu się przepowiadać bliskie zniszczenie iego istoty; oprócztego znayduie się w owey przestroni nadpowietrzney, gdzie się naysubtelnieysze meteory zapalaią, gdzie dotknięcie elektryczney iskierki iego machinę iak gdyby piorunem skruszyć może. Niektóre środki ostrożności i nadzieia wynalazku dokazuią iż gardzi wszelkim niebeśpieczeństwem.

Znaydowałem się godzinę w tym położeniu, niespostrzegaiąc naymnieyszey odmiany wiatru. Nie mogąc znieść zimna, spuszczałem się powoli. Po piętnastu minutach zaćmiło się słońce i szedłem przez obłoki. Ziemia zdawała się w moich oczach bydź nierozeznanym obrazem. Bory, rzeki, równiny i miasta dały się powoli widzieć w swey prawdziwey postaci. Unosiłem się ieszcze pół godziny miedzy ziemią i obłokami. Spuściłem się na równinę Sempigny pod Noyon, a zatym w siedmiu kwadrancach przebyłem 20 mil drogi.

Moment mego spuszczenia się zaświadcza protokół podpisany od Magistratu i mieszkańców, którzy mi na pomoc przyszli. Municypalność przyięła mnie grzecznie, zaprosiła na braterską ucztę, i dała mi paszport do Paryża.

Rozmaite wiadomości

Ponieważ w Moskwie koniecznie świątnice Barbarzyństwa wystawione bydź maią, przeto na roskaz Imperatora zmnieszaią drukarnie i wszystkie szkoły dla mieszczan są zniesione.(*)

z Szwaycaryi d. 27. Lipca

W krainie Gryzonów rozruchy i niezgody trwaią ciągle, które staią się tym ważnieysze, ile że maią wpływ do związków politycznych Austryi i Francyi.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.15 Nr 65]

(*) - Nie udało mi się odkryć związku pomiędzy koniecznością "wystawiania świątnic barbarzyństwa" (meczetów?) a "zmniejszaniem drukarni". Nie mówiąc już o likwidacji szkół.

Uroki dawnej prasy (160)

z Włoch d. 20. Lipca

Policya Medyolańska nakazała pozdeymować z kamienic wszystkie obrazy świętych albo pozacierać ie gipsem, co mimo wielkie uszanowanie ludu ku nim, których w samym Medyolanie więcey 3000. liczono, z naywiększą spokoynością do skutku przyprowadzono.

z Wiednia d. 27. Lipca

Słychać, że poseł turecki w Wiedniu dopraszał się, aby żadnemu poddanemu tureckiemu w przyszłości nie wolno było dłużey w Wiedniu bawić nad czas, który do ukończenia iego interesów potrzebny iest. Także nie będzie pozwolono żadnemu mieszkać w Wiedniu, ieżeliby po sobie nie pokazał, że go ważne interessa handlowe do tego przynaglaią; inaczey wyprowadzony będzie na żądanie posła za granice. Porta chce tym sposobem przeciąć wszystkie pozory, pod któremi kupcy tureccy ustawicznie z kraju do kraju przeieżdżaią się.

Rozmaite wiadomości

Milord Hamilton, upiwszy się w angielskiey oberży, zabił markiera i poszedł do domu swego niewiedząc co uczynił. Gospodarz zalękniony pobiegł zanim: "Mylordzie! rzekł do niego, wiesz-że WPan, żeś markiera zabił?"— Mylord odpowiedział iąkaiąc się "przyiacielu wpisz go na moy regestr."

Niektóre dzienniki Paryzkie zawieraią, co następuie: "Pewny niemiecki lekarz twierdzi, że ieżeli niewiasty peruków nosić nie przestaną, to ogłupieią; lecz i bez peruk głupieią."

Papież policzył 6. Franciszkanów w liczbę Świętych(*). Pamiątkę ich błogosławieństwa obchodzą w Bawaryi z wielką uroczystością; przedaią historye ich życia, i powiadaią o ich wielkich cudach.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.11 Nr 64]

--

(*) - Podczas długiego (24 letniego) pontyfikatu Piusa VI nie przeprowadzono żadnej kanonizacji, jedynie 39 (według innych źródeł 12) beatyfikacji

Uroki dawnej prasy (159)

z Poznania d. 4. Sierpnia

Wczoray obchodzono tu wśród powszechney radości dzień urodzin naszego dobrego i powszechnie ukochanego Króla. Uroczystości tey towarzyszyły solenne nabożeństwa, wesołe uczty, życzliwe toasty Króla, Królowey, całey familii Krolewskiey, i nowa Opera grana przez Dyrektora kommedyi Döbbelin.

z Konstantynopola d. 25. Czerw.

W tych dniach otoczono woyskiem do 200 kawiarniów, aresztuiac wszystkie osoby w nich. Wiele z nich wypuszczono na wolność, a resztę wtrącono do więzienia, z których iuż wiele uduszono albo w morze wrzucono. Są to osoby, co oświadczały się za wolnością i odmianą rządu i do rewolucyi zachęcały.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.08 Nr 63]

Uroki dawnej prasy (158)

z Paryża d. 18. Lipca

Brygardyer Romonville wyrzucony został z armii na roskaz Dyrektoryatu za to, iż sobie uciął trzy palce dla uczynienia się weteranem i uwolnienia się od woyska czynnego.

z Paryża d. 19. Lipca.

Jedni powiadają, że Buonaparte wylądował w Alexandryi w Egypcie, że pokonał admirała Nelson, drudzy zaś twierdzą, że wyspę Kandyą opanował. Naypewnieysza wiadomość o generale Buonaparte iest ta, że nic o nim nie wiemy.

Obywatel Corbet wyrabia teraz popiersie generała Buonaparte z marmuru wielkości naturalney, do czego mu rząd ułatwił wszelkie środki.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.04 Nr 62]

Uroki dawnej prasy (157)

z Paryża d. 14. Lipca.

Obywatel Garnerin Aerotysta otrzymał na koniec pozwolenie wzięcia z sobą iedney młodey panienki w podróż powietrzną, która mu się bardzo dobrze udała. Młoda panienka okazywała nayżywszą chęć do wzniesienia się balonem na powietrze.

Wszystkie niewiasty drżały, widząc ią wsiadaiącą. Lalande podał iey rękę. Ballon wzniósł się o 8 godzinie i 19 minutach: w ośm minut po tym podróżni balonowi przebyli obłoki i niknęli czasami z oczu. O godzinie 8 i minutach 40 widziano ich zstępuiących nagle z obłoków, spuściwszy się w Dugny w odległości 5700 sążni od tego mieysca, gdzie się wzbili do góry. Barometr podniósł się na 8 calów, co daie poznać, że na 1460 sążni wysokości wzbili się.

Podróżni nie doznali żadnego przypadku nad ten, że byli aresztowani iako podeyzrzani od agenta municypalności, któremu się nie podobało, iż odbywali podroż po powietrzu bez paszportów.

z Paryża d. 17. Lipca.

Redaktor, pismo urzendowne, mówi pod artykułem z Rastadt co następuie: Ministrowie francuzcy okazuią się wszędzie z roszczką oliwną w ręku. Nasza tryumfuiąca Rzplita, powiadaią, chce aby Królowie z bespieczeństwem rządzili, ale chce przytym zabespieczyć sobie prawne owoce swych zwycięztw; życzy sobie pokoiu Europy, ale też poczytuie za rzecz słuszną, aby iey zaręczono, że Xiążęta i Monarchowie iey niepodległości w przyszłości naruszać nie zechcą.

Autor wystawia tu woienną potęgę Francyi, która w każdym rekrucie starego żołnierza, a w każdym nowym generale bochatyra znayduię. Na koniec mowi: Królowie! Francya zwyciężyła was; albowiem ią atakowaliście.  Przy każdym zwycięztwie łączyła z pieniaimi tryumfu wyrazy pokoiu. Jeszcze raz zadumiła was nowym cudem.

Zdobycie Malty przywraca Morzu Śródziemnemu iego wolność nieodzowną. Lecz iey wieńcami obciążone ręce podaią wam ieszcze raz roszczkę oliwną; nie dozwalaycie kongressowi Rastadtskiemu rozieżdżać się bez zaspokojenia iego życzeń pokoiu; Królowie! pospieszaycie zawrzeć pokoy z wielką Rzplitą, dopóki ieszcze wasze trony stoią!

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.08.01 Nr 61]

Uroki dawnej prasy (156)

z Paryża d. 10. Lipca

Jak tylko rada starców potwierdziła rezolucyą rady 500. tyczącą się rewizyi domów, tak zaraz wydał Dyrektoryat roskaz, aby w całey Rzeczypospolitey szukano po domach emigrantów, agentów angielskich i t. d. Jeszcze tego samego dnia, w którym to prawo stanęło, rospoczęto rewizyą tu w Paryżu, aresztuiąc 400 do 500 osób podeyzrzanych. Dyrektoryat zakazał także 15 dzienników podeyzrzanych.

z Paryża d. 13. Lipca

Na flocie generała Buonaparte wyrzucono w nocy w morze połowę zabitego wołu, który zgniłość nadpsuła. Maytek ieden rozumieiąc, iż człowiek wpadł w morze, wskoczył za nim w wodę, schwycił połowę wołu. krzyknął o pomoc i wydobyty z wody został. Śmiano się z tego zdarzenia. Ale gdy Buonaparte o tym się dowiedział, darował maytkowi 60. ludwików i uczynił go oficyerem. Czynność ta ogłoszoną została flocie, na którey ten powszechny wzniósł się okrzyk: Niech żyie Rzeczpospolita.

Mówią, że odebrano w Rzymie od floty Tulońskiey listy z stemplem "Armia Nilu", lecz ia nie wierzę temu, mówi ieden z tuteyszych dzienników.

Generał Barraguey d'Hilliers donosi w swoim ostatnim liście z floty, że woysko francuzkie tak się w manewrach morskich wyćwiczyło, iż niczego nie obawia się, tylko żeby Anglicy nie uciekali przed nim.

z Konstantynopola d. 10. Czerw.

Między tuteyszą francuzką legacyą i ministrami tureckiemi widać nieiaki gatunek oziębłości. Przeciwnie zaś spostrzegać się daie dobrą harmonię miedzy posłem Rossyiskim i tutejszym rządem.

Rozmaite wiadomości.

Doniesienie o zamknięciu granic Rossyiskich potwierdza się. Imperator zakazał wszystkie gazety francuskie i tych kraiów, gdzie się francuzkie znajduią woyska; także odnowił nakaz względem surowey cenzury wszystkich zagranicznych pism i zniósł wszystkie szkoły mieyskie.

Imperator zakazał przez wydany ukaz przyimować do woyska swego cudzoziemców, i zalecił wypędzać ich za granicę.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.28 Nr 60]

Uroki dawnej prasy (155)

z Paryża d. 9. Lipca.

Mówią, że ostatni list generała Buonaparte następuiącey iest osnowy: „Wiem, że admirał Nelson mnie ściga. Zabespieczywszy moy konwoy, popłynę naprzeciw niemu, wydam mu batalią, i zwyciężę go."

Jeden z tuteyszych dzienników mówi, że Buonaparte uda się może do Irlandyi. Jego iest planem, ściągnąć część potęgi angielskiey do Malty dla ułatwienia eskadrom hiszpańskim w Ferolu, Kartagenie i Cadyx środków atakowania Lorda St.Vincent przewyższaiącą siłą, a gdy eskadra angielska przymuszona będzie cofnąć się do Lizbony, natenczas Buonaparte z swoim konwojem i eskadrą popłynie do Portugalii, a ztamtąd do Irlandyi albo Anglii.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.25 Nr 59]

Uroki dawnej prasy (154)

Rozmaite wiadomości

Kościuszko miał przybydź d. 28. Czerwca z Philadelfii do Bayonny pod imieniem kupca, a więc pogłoska o śmierci iego byłaby fałszywa. Dodaią, iż zupełnie ozdrowiał, i rany mu się zagoiły.

Obwieszczenie

Już wprawdzie pod dniem 29. Lipca roku 1796 kupcom handlującym winem i szynkarzom piwa przykazano, aby przy przedaniu wina lub piwa, nie innych tylko należytą miarę zawierających zażywali butelek, gdyż w przeciwnym razie, gdyby u kogo znaleziono butelki, któreby mniey iak podług miary się należy zawierały, takowy oprócz konfiskacyi butelki wraz z zawartym w niey napoiem, za każdą butelkę z winem ośm dobrych groszy, od piwa zaś 4 dobre grosze kary zapłacić będzie powinien. Mimo tego jednakże postrzeżono, iż przeciw temu zakazowi wiele ieszcze się znayduie butelek, które nie ze wszystkim należytą zawieraią miarę. Powtarza się zatym ninieyszym obwieszczeniem zakaz ten całey publiczności, aby każdy do niego stosować i uszkodzenia się ustrzedz mógł; officyanci bowiem policyi wyraźny odebrali roskaz, często niespodziewanie u kupców handluiących winem, równie iako i szynkarzów piwa butelki należycie wymierzać. W Poznaniu dnia 3. Lipca roku 1798. Magistrat JK. Mci Pruss-Południowych.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.21 Nr 58]

Uroki dawnej prasy (153)

z Poznania d. 17. Czerwca

Bywszy polski generał, Xiąże Adam Poniński, bawiący się tu od czasu przybycia z Francyi wraz z swoią małżonką, godną przywiązania Paryżanką, który przed 14. dniami do Karlsbad poiechał, przybył tam szczęśliwie. Donosi się o tym dlatego, aby zniszczyć wszystkie umyślnie może rozgłoszone pogłoski względem podróży tego xiążęcia(*).

z Paryża d. 3. Lipca.

Wygladane dawno urzendowne wiadomości o flocie generała Buonaparte nadeszły iuż. Dnia 9. Czerwca (mówi Redaktor wczorayszy) zawinęła armia francuzka pod kommende generała Buonaparte równo ze dniem przed wyspę Gozo pod Maltą. Wieczorem posłał Buonaparte adiutanta do W. Mistrza o pozwolenie opatrzenia się wodą świeżą na rozmaitych mieyscach wyspy. Ten odmówił mu tego, odpowiadaiąc, że tylko po 3 okręty razem do portu wpuścić może; tak dalece, że 300 dni potrzeba by było, nim by się flota, cała wodą opatrzyła. Potrzeba armii stała się nieodbitą i pociągnęła więc za sobą obowiązek użycia gwałtu dla przysposobienia sobie wody.

Dnia 10. rano wylądowały nasze woyska na wszystkich punktach, nie zważaiąc na mocną kanonanade, a wieczorem bombardowano fortecę ze wszystkich stron i podbito resztę wyspy. Zatrwożeni nad wyobrażenie mieszkańcy uciekli wszyscy do miasta Malty. Oblężone miasto strzelało żywo cały wieczór. Oblężeni chcieli uczynić wycieczkę, ale szef brygardy Marmont odparł ich. Tego samego dnia zaczęto ciężka artyleryą z okrętów przewozić. Europa mało ma takowych obronnych fortec iak Malta.

Dnia 11. prosił się Mistrz W. o zawieszenie broni, które pozwolone było na 24 godzin. Dnia 12. podpisana została kapitulacya. Dnia 13 wkroczyła armia francuzka do fortecy i obsadziła wszystkie twierdze. Dziś zawinęła flota do portu.

WyspaMalta (mówi daley Redaktor) wraz z należącymi do niey wyspami Gozzo i Comino liczy 150,000 mieszkańców. Większa część ich poświęca się żegludze wydaiąc niewyczerpane zrzódło biegłych i nieustraszonych maytków. Na wyspie tey nie masz żadnych rękodzieł. Niewiasty zatrudniaią się iednak przędzeniem bawełny. Chociaż Malta niepłodna iest, ma dosyć zboża z Sycylii i Barbaryi; ma naypięknieyszy i naybespiecznieyszy port na morzu śródziemnym. Opanowanie Malty ważne iest bardzo dla Francyi podczas teraźnieyszey woyny. Słowem, Malta iest przylądkiem dobrey nadziei na morzu śródziemnym.

Główne punkta kapitulacyi maią bydź następuiące: Mistrz Wielki mieć będzie od francuzkiey Rzeczypospolitey 30,000 franków pensyi roczney, aż do wynalezienia mu inney possesyi na kongressie w Rastadt. Oprócz tego otrzymać ma 600,000 franków nadgrody i odbierać będzie woyskowe znaki chonoru aż do ukończenia kongressu w Rastadt. Kawalerowie francuzcy mieć będą 700 franków, a starcy maiący więcey 60lat, 1000 franków pensyi.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.18 Nr 57]

(*) - pogłoski być może dotyczyły przywiezionej z Francji "małżonki" księcia. Minakowski podaje, że książę wstąpił w związek małżeński dopiero w roku 1810 (z niejaką Felicją Trzeciak). Co jednak szczególnie dziwne (wciąż za Minakowskim), małżeństwo to doczekało się dwóch synów, urodzonych w roku 1820, cztery lata po śmierci Adama Ponińskiego. "Nie dorówna już obcowaniu ciał obcowanie dusz..." - doprawdy?

Uroki dawnej prasy (152)

z Paryża, d. 29. Czerwca

Wczoray obchodzone tu było święto rolnictwa. Początek processyi składał oddział gendarmów z muzyką. Za nim szli rolnicy uwieńczeni kwiatami i kłosami, z których każdy bukiet związany trzykolorową wstęgą w ręku trzymał. Ci rolnicy otoczyli pług od 2 koni i wspaniały wóz, od 6 wołów ciągniony. Konie i woły upstrzone były wstęgami. Na wozie znaydowały się narzędzia rolnicze, a nad niemi snop żyta z herbem narodowym. Po tym następowali członkowie wolnego towarzystwa rolniczego, administratorowie Muzeum historyi naturalney, narodowe gwardye, piękne młode pachciarki, młynarze, piekarze i t.d. wszyscy z narzędziami swego rzemiosła. Na koniec szedł wóz Bachusa ozdobiony owocami, winogronami i ciągniony od 4 koni. Młody chłopczyk siedzący na beczce wystawiał młodego bożka, a biało ubrani młodzieńcy z winogronami w ręku szli około woza. Cała ta procesya udają się na Pola Elizeyskie, gdzie świątnica bogini Cybeili wystawiona była, tam uwieńczono prace 3 rolników i śpiewano hymn o rolnictwie.

z Brynny d.4.Lipca.

Stosownie do wszystkich wiadomości o flocie Tulońskiey zdaie się, iż nie podpada żadney wątpliwości, że ta do Grecyi przeznaczona iest. Słychać, że dwór Rosyiski zachęcał w Konstantynopolu Dywan, aby całą swoią ostrożność wymierzył ku flocie Tulońskiey i oświadczył nawet, że na żądanie W. Sułtana 60,000 Moskalów dla wsparcia iego za Dunay wysłać gotów iest, ieżeliby wspomniony plan francuzów coraz bardziey do swego uskutecznienia przybliżał się.

z Londynu d. 29. Czerwca

Słychać, że insurgenci odebrali na powrót miasto Wexford.

Podług dziennika Dublińskiego ieden piekarz w Rathcole przedaiący woyskom królewskim zatruty chleb był ukarany, iż sam ten chleb ieść musiał. Sprawiedliwa zemsta żołnierzy nie pozwoliła mu oczekiwać powolney śmierci; lecz został rostrzelany, gdyż wyznał swoią zbrodnią i o przebaczenie prosił.

Listy prywatne z Portugalii donoszą, że maytkowie Marsylscy, którzy naylepiey znaią się na żegludze Wschodniey iuż od kilku miesięcy zatrudniali się rospoznaniem brzegów egypskich, a znacznieysi kupcy żydowscy w handlowych miastach Egypskich otrzymali od tamecznych Konsulów francuzkich zlecenie zakupienia w Alexandryi, Rosette i Damiette wielkich składów żywności.

Rozmaite wiadomości

Powiadaią, że granice rossyiskie zamknięte zostały dla wszystkich cudzociemców,

oraz że nikomu nie wolno wyieżdzać z Rossyi.

Generałowa Buonaparte miała nieszczęście w Plombiers spaść z niektóremi niewiastami z balkonem na ziemię, który się pod niemi załamał. Lecz innego niebespieczeństwa nie doznała nad letką ranę.

Dwór Madrycki roskazał biskupom, aby o to się starali, iżby duchowieństwo na ambonach o francuzach albo interessach Francyi naymnieyszey wzmianki nie czyniło.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.14 Nr 56]

Uroki dawnej prasy (151)

z Paryża d. 28. Czerwca

Wczoray wieczorem wołano po tuteyszych ulicach i rynkach: Maltę zdobył Buonaparte! lecz wiadomość ta niepotwierdziła się ieszcze. Od 38 dni nie wiemy nic pewnego o flocie generała Buonaparte, tylko to, że niedaleko Korsyki napotkał francuzki Paketboot, którego się zapytał, dokąd płynie. Gdy ten odpowiedział, że 1,500,000 liwrów do Korsyki wiezie dla woyska, Buonaparte odebrał ie od niego obawiaiąc się, żeby w ręce nieprzyiaciół nie dostały się i dał mu kwit do Dyrektoryatu wykonawczego.

z Anglii d. 26. Czerwca

Nowy Wice-Król Irlandcki, Lord Cornvallis, stanął iuż w Dublinie. Zaraz po swoim przybyciu doniósł naszemu rządowi o niektórych korzyściach odniesionych nad insurgentami.

Słychać,  że Xiadz Roche, naczelnik insurgentów Wexfordskich popełnił okropne okrucieństwo, gdyż kazał zamknąć 120 protestantów w iedney stodole i spalić ich.

Kramarz Munroe naczelnik insurgentów w północney Irlandyi, został schwytany i obieszony; iego głowa utkwiona na spisie stoi przed iego domem w Linsburg.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.11 Nr 55]

Uroki dawnej prasy (150)

z Augszburga d.12. Czerwca

Gdy wiadomo, że Buonaparta flota ku Wschodowi obróciła się, iest przeto powszechnym mniemaniem, iż ta przeznaczona iest na Czarne Morze. Domysł ten potwierdza wyiście pod żagle floty rossyiskiey z portów Krymu. Francuzkiemu  obywatelowi Ruffin, który długo był konsulem w Krymie i Tartaryi samemu tylko powierzone iest sprawowanie interessów francuzkich w Konstantynopolu. To zdaie się bydź rzeczą pewną, że w Turcyi Europeyskiey, w Krymie, a może i daley ku Azyi wkrótce zaydą odmiany, iakich się dotad nie spodziewano.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.07 Nr 54]

Uroki dawnej prasy (149)

Od brzegów Renu d. 18. Czerwca

Francuzi wzmocnili pikiety podłuż Renu dla przeszkodzenia uczęszczaniu włościan do Niemiec na odpusty i processye. Ci niezważaią iednak na to, przechodzą przez Ren, daią swoie dzieci krzcić w Niemczech, i obdarzaią tamteyszych xięży choynemi ofiarami pieniężnemi.

z Londynu d. 19. Czerwca

Cesarz Marokański wzbrania się dostarczyć flocie Lorda St. Vincent świeżey żywności nawet i za pieniądze.

Rząd nasz odebrał depesze z Wschodnich Indyów, które zdaią się rzucać nieiakie światło na wielką expedycyą Francuzów i potwierdzać, że ta do Indyów przeznaczona iest. Okazuie się z nich, że francuzi w Isle de France zatrudnieni są wyprawą przeciw obsadom angielskim na brzegach Koromandel. Przyrzekaią żołnierzom bogate zdobycze w Madras i potężną pomoc Tippo Sułtana końcem wypędzenia Anglików z Wschodnich Indyów. Gubernator wyspy Isle de France wydał proklamacyą pod dniem 9. Stycznia do mieszkańców owey kolonii, w którey im donosi o propozycyach, podanych Francuzom przez 2. posłów imieniem Tippo Sułtana. Xiąże wspomniony posłał osobne pismo do tamteyszego Zgromadzeni kolonii i do wszystkich iey generałów, przyłączył także do niego pakiet adressowany do Dyrektoriatu francuzkiego. Żąda on zawrzeć z francuzami alians zaczepny i odporny, przyrzeka utrzymywać wszystkie ich woyska swoim kosztem podczas całego ciągu woyny w Wschodnich Indyach, dostarczyć im wszystkiego, oprócz gorzałki i wina, którego mu brakuie, i oczekuie tylko ich przybycia dla wypowiedzenia woyny Anglikom i wypędzenia ich z Wschodnich Indyów.

Gubernator wzywa więc wszystkich tamecznych mieszkańców aby się zaciągali dobrowolnie pod chorągiew Tippo Sułtana. Gdy francuzka potęga morska pod Isle de France tylko z 9. fregat składa się, i z strony tey niczego się obawiać nie należy, przeto mniemamy, iż główną pomocą przeznaczoną dla Sułtana iest wyprawa Tulońska, oraz że Buonaparte iako drugi Alexander z 40,000. woyska w samey rzeczy do Wschodnich Indyów ciągnie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.04 Nr 53]

Uroki dawnej prasy (148)

z Austryi d. 13. Czerwca

W Wenecyi odkryto podejrzany klub i pobrano członki jego do aresztu.

z Londynu d. 15. Czerwca

Twierdzą, że rząd udać się postanowił w Irlandyi do środków łagodnych i ogłosić chce amnestyą.

Wice-Król Cambden wziął dymissyą. Jego mieysce zastąpi Lord Cornvallis, który natychmiast udał się do Dublina. W Irlandyi znayduią wiele broni w grobach, którą insurgenci dawniey w trumnach zagrzebowali z ceremonią pogrzebowa, udaiąc, że umarłego chowaią.

Lord Fitzgerald, główna sprężyna spisku odkrytego w Dublinie, umarł na rany odebrane podczas brania go do aresztu. Ksiądz O'Coigley ieden z sprzysięzeńców, w Maidston wskazany został na śmierć. Przed powieszeniem miał tkliwą mowę przeciw rządowi i twierdził że niewinnie ginie.

Rozmaite wiadomości

Wczoray, piszą z Paryża pod dniem 15. t. m., wołano po ulicach, że Buonaparte zdobył Gibraltar. Ubrał połowę woyska swego w uniform angielski, które w bliskości Gibraltaru wydało batalią zmyśloną drugiey połowie. Po utarczce dosyć długiey mniemani anglicy udawali ucieczkę, garnizon Gibaltrarski widząc przybliżaiącą się flotę, którą za angielską poczytywał, i walczącą niby z nieprzyiacielską, przyiął uciekaiących, a tym podstępem 12,000. grenadyerow angielskich opanować mieli fortecę i wyciąć w pień wszystkich anglików. Przeciwnie w Genui założono się o wielką stawkę, że Buonaparte płynie prosto do Konstantynopola.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.30 Nr 52]

Uroki dawnej prasy (147)

 z Paryża d. 11. Czerwca

Buonaparte płynąc około Korsyki, zabrał z tey wyspy na swoią flotę 4000 maytkow.
Jego pierwsza czynnością woienną na morzu będzie opanowanie Malty, aby Anglicy nie uczynili zniey drugiego Gibraltaru. 

Ogłoszono znowu wielki proiekt maiący bydź przyprowadzony do skutku przez żydów. Dziennik L'ami des Loix zawiera w sobie list iednego żyda do swoich braci przetłomaczony z ięzyka włoskiego, wzywaiący ich, aby swoię dawne siedlisko odzyskali, oraz państwo i Jerozolimę za pomocą francuzów przywrócili.

Kraiem przeznaczonym dla żydow iest niższy Egipt i t.d. Tym sposobem staną się oni panami morza czerwonego, południowey i wschodniey Afryki, Abissynii, Etyopii, owych bogatych okolic, które królowi Salomonowi tak wiele złota, kości słoniowey i kamieni drogich dostarczały, i połączyliby się prętko z żydami, gdyż tameczni mieszkańci ieszcze prawo Moyżesza zachowuią. Sąsiedztwo z Alepem załatwiło by handel z Persyą. Żydzi mieli by konamunikacyą przez morze śródziemne z Francyą, Hiszpanią i całą Europą. Z Porta zawrzeć potrzeba osobną ugodę.

Z Hiszpanii donoszą, że 30,000 milicyi w Nawarze i Aragonii odebrało roskaz udania się do okolic Barcellony, dla poskromnienia mieszkańcow Katalonii, którzy coraz bardziey niespokoynieyszemi są. 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.27 Nr 51]

Uroki dawnej prasy (146)

z Poznania d. 23. Czerwca.

Jeszcze przed kilku dniami przybył tu Xiąże Moric Broglio, syn sławnego marszałka tego imienia, dla obięcia swego urzendu iako proboszcz tuteyszey kapituły: mieszkać tu będzie zawsze, gdyż Xiąże iego oyciec przyimuie służbę moskiewską, i zapewne iuż z Lubeki do Peterzburga udał się.

z Warszawy d. 18- Czerwca. 

Nayiaśnieyszy Pan kontent był bardzo z rewii odprawioney z kawaleryą dnia 15. Wieczorem był bal liczny i wspaniały u KróIa Jmci. W Łazienkach roskazał JW. Hoym illuminować ogród, wszystkie statki i sadzawki. Na teatrze grano polską kommedyą. Królowey Jeymość podobały się niezmiernie Łazienki, w których Króleftwo Ichmość aż późno w noc bawili aię. Król Jmć tańczył wiele i był nader wesołym.

Dnia 17. Królestwo Ichmość poiechali do Mokotowa. Na obiedzie tego samego dnia znaydowała się Generalicya, minstrowie, i wielu Polaków. Po obiedzie udali się Królestwo do saskiego ogrodu. Mnóstwo ludu było niezliczone; lecz wszędzie panował porządek. Nasi Obywatele przeięci byli wszyscy bez wyiątku żywą radością z oglądania Króla i Królowey, ku ktorey głębokie uszanowanie okazuią.  

z Paryża d. 6. Czerwca

Wiadomość, która tu z Medyolanu przyszła, że rewolucya wybuchła w Malcie, tudzież, że nasza flota opanowała tę wyspę nie zgadza się z prawdą, a przynaymniey iest za prętka. Także fałszywa iest wieść, że odebraliśmy wyspy [?] Louisyannę i Florydę. 

Spostrzeżono, że Słonie lubią bardzo muzykę. Gdy nie dawno w ogrodzie botanicznym muzyką się zabawiano, widać było w tych zwierzętach, które w bliskości znaydowały się, nayżywszą radość. Szczególniej zaś podobała im się, iak tuteysze dzienniki twierdzą, muzyka Ça ira. 

z Włoch d. 30. Maia

Z Genewy donoszą, że tamteyszy kommissarz francuzki udawszy się z dwiema sędziami do sali klubu sławnego "le cercle de la grille" — siedliska tamteyszych terrorystów, wyłamać roskazał gwałtem drzwi iey. Znaleziono tam 5 głów trupich (są to zapewne głowy zamordowanych publicznie za czasów okropnego trybunału rewolucyinego urzendnikow). Także dwie czaszki Obywatelów Bandy i Richemout, które tym Kannibalom za naczynia do spełaniania zdrowia podczas uroczystości służyły. Desportes będzie prawem ścigać współczłonków tego zgromadzenia: głowy zaś i czaszki pochowane zostaną wspaniałe.

Obwieszczenie. 

Uzyskawszy konfirmacyą Prześwietney Regencyi Pruss-Południowych moiey zdatności do edukacyi młodych Panienek, których pewna liczba u mnie iuż się znayduie. Te więc maią za bardzo mierną cenę dla siebie taką naukę, która do istotnego i doskonałego uformomowania młodey kobiety należy. Gdy zatym Prześwietnemu Publikum podobało mnie się swoim udarować zaufaniem i dziecka na edukacyą powierzyć, lub całe na pensyą oddać, na ten czas i ia według słuszności za mierną cenę skłoniłabym się. O czym wszystkim ostatecznieyszą można powziąć informacyą w stancyi moiey w rynku pod Nrem 65. u P. Conditora Calger. Dan w Poznaniu. 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.23 Nr 50]

Uroki dawnej prasy (145)

Rozmaite wiadomości

Arcy-Xiąże Karol znayduie się teraz w Toeplitz, używaiąc wód tamecznych.

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.20 Nr 49]

Uroki dawnej prasy (144)

z Paryża d. 1, Czerwca.

Miedzy niektoremi mędrcami na flocie Tulońskiey i generałami powstały kłótnie, z tey przyczyny, iż wielu znich u stołu subalternów officyerów wbrew uczynionemu w tey mierze rozrządzeniu ieść musiało.. Tę nie inaczey załatwiono, tylko przypuszczaiąc ich do stołu officyerów sztabowych.

z Madrytu d. 15. Maia

W Sewillii powstały znaczne rozruchy między ludem przy okoliczności walki byków. Wielu ludzi raniono tam i zabito.. Dwór roskazał rospoznać naydokładniey rzecz tę. 

z Włoch d. 24. Maia

Ciało prawodawcze Cisalpińskie zniosło wszystkie klasztory, zostawiwszy kilka z nich
dla starych zakonników ale tylko do czasu.

Obwieszczenie. 

Gdy postrzeżono, iż rozmaici szynkarze miasta tutayszego udawają iakoby piwo grodziskie szynkowali, lubo to tylko arendarzowi mieyskiemu Batkowskiemu, Flugratowi, organiście Vibigowi, kupcowi Brandt, iako tymczasowemu arendarzowi Altaryi, i obywatelowi Milewskiemu na przedmieściu S. Marcina mieszkaiącemu wolno iest; tym zaś publiczność oszukana bywa, gdyż przytym udanym szynku piwa grodziskiego oszukaństwo iakiekolwiek utaione iest. Uwiadomią się więc dla przestrogi ninieyszym obwieszczeniem o tym cała publiczność, która w przypadku dalszego bez prawnego szynku piwa grodziskiego względem tego raczy do policyi tuteyszey uczynić doniesienie. W Poznaniu dnia 22. Maia roku 1798. Magistrat J. K. Mci Pruss-Połud. 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.16 Nr 48]

Uroki dawnej prasy (143)

z Paryża d. 28. Maia. 

Dokąd uda się Buonaparte? pyta się Poultier w swoim dzienniku; idzieżli on do Egyptu, do Irlandyi, do Szkocyi, do Londynu, do Neapolu, do Lizbony albo Jamaiki? Oto iest zapytanie! Buonaparte wziął wielką liczbę uczonych, artystów, muzykantów, i kazał obywatelowi Mehul wiele marszów i pieśni ułożyć dla zachęcania do chwały i męstwa. Oprócz tego bierze wiele balonów. 

Ale czemuż iedzie on do Tulonu dla udania się do Irlandyi? czemu bierze z sobą, mędrców, umieiących ięzyki oryentalne, ieżeli w Portugalii albo Iamaice wylądować chce? Będzieżli attakować Neapol, w czasie, w którym nowego tam wyiłaliśmy posła, i dobra harmonia znowu przywróconą została? A więc płynie może do Egyptu. Lecz coż on robić będzie w Egypcie ? Pewnie złączy morze Śródziemne z morzem Czerwonym, oraz ustanowi w Egypcie Dyrektoryat i konwent. Do przekopania Cieśniny Suez i założenia kanału potrzeba 30 lat czasu. To za długo by trwało. Że zaś pokoy z Anglią musi bydź przyspieszony, przeto Buonaparte nie idzie do Egyptu. Może idzie do Macedonii, gdzie się Aleksander urodził, i skąd ten zwycięzca wyszedł dla zrucenia z tronu Daryusza, a z tamtąd uda się do Azyi? Tak iest: do Azyi, dla zniszczenia potęgi Angielskiey i wydarcia Brytannii bogactw, któremi koalicyą i domowa woynę w wschodnich departamentach, woynę, co kosztowała życie 60,000 francuzów, utrzymywała.

Inne nasze dzienniki mówią, że Buonaparte wyląduie pod Malagą, udaiąc się do Portugalii. Drudzy znowu posyłaią flotte do Algieru Tunis i Maroco.

z Londynu d. 29. Maia

Pan Pitt zaczął wczoray rok 40 wieku swego, lecz ledwo co nieskończył życia swego w tym dniu, maiąc poiedynek z znanym mówcą Oppozycyi, Panem Tierney, którego przyczyną była kłótnia w Parlamencie. Obydway ziechali się do lasku Putney, strzelali do siebie w odległości 12 kroków i w iednym czasie; pierwsze wystrzały chybiły. Za drugim razem P. Pitt wystrzelił w powietrze. Obydway strzelali z równą determinacyą. Nakoniec sekundanci oświadczyli, iż zupełna satysfakcya nastąpiła i pogodzili ich. Lękano się bardzo o życie P. Pitta, gdyż iego śmierć w teraznieyszych czasach byłaby pociągnęła za sobą zamieszanie.  

Rozmaite wiadomości

W Rzymie zakupiono dla Imperatora Rossyiskiego za 30,000 talerów zbiór rysunków Rafała. 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.13 Nr 47]

Uroki dawnej prasy (142)

z Londynu d. 22. Maia

Mówią tu, że wyprawa Buonaparta przeznaczona iest do Indyów, Jamaiki i Ameryki.

z Peterzburga d. 18. Maia.

Wyszły niedawno ukaz cesarski zawiera w sobie, co następuie:
„JC. Mość uważaiąc prawidła zepsutości, które się do szkół zagranicznych wkradły i iedynie tylko do wzniecenia w niedoyźrzałym rozumie rozwiozłości i przewrotności dążą, a zamiast korzyści, którey po edukacyi posłaney tam młodzieży spodziewać by się należało, tylko zepsucie ich za sobą pociągaią, przeto raczył zakazać wysełania młodzieży do szkół zagranicznych." 

 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.09 Nr 46]

Uroki dawnej prasy (141)

z Poznania d. 5. Czerwca

Oto iest reskrypt gabinetowy, przez który JK. Mość JW. Hrabiego de Hoym od administracyi prowincyi Południowo. Pruskiey uwolnić raczył.

Móy Miły Ministrze Stanu, Hrabio Hoym!
Wasze ważne usługi, czynione narodowi wśród nawet nayzawiklańszych okoliczności, z iednakową zawsze wiernością, czynnością i przy obszerney umieiętności, przez które pomyślność powierzonych wam rozległych prowincyow powiększyliście, zasługuią na żądane, a pod czas ostatniey bytności wam przyrzeczone ulżenie przez odebranie Południowo -Pruskiego departamentu, dla poświęcenia się w waszym wieku samey tylko prowincyi Śląskiey, wymagaiącey wszystkich waszych sił. 

Przeto nie mogliśmy nie uledz, lubo nie chętnie, waszemu życzeniu, gdy zwłaszcza w zasługach szczegolnieyszych ministra stanu, Barona de Voss, znanych powszechnie, godnego następcę, znalazłem, i w nim ufność pokładam, że równie iak Wy moich oyczystych zamiarów w prowincyi, na ktorey administracyą moia naywyższa baczność i troskliwość wymierzona iest, dopełni. 

Spuszczam się na doświadczony tyle razy wasz patryotyzm, i spodziewam się, że mu podług waszey naygruntownieyszey znaiomości całej prowineyi w wszelkim sposobie pomocnym będziecie, a co się tyczy ninieyszego urządzenia doskonale go w rzeczach obiaśnicie.  Jestem wasz przychylny Król.
W Potsdamie dnia 26. Kwietnia 1798. (Podp.) Frideryk Wilhelm

z Paryża d. 21. Maia

Dziś odbieramy ważną, wiadomość przez telegraf; że Anglicy wylądowali w Ostendzie w liczbie 4000, ale natychmiast porażonymi zostali, zostawiwszy na poboiowisku 100 zabitych i 2000 niewolników. Ich generał został ranionym śmiertelnie. Także zabrano im 3 armaty i 40 statków transportowych. To piękne zwycięztwo odniósł korpus nasz z 1,600 ludzi tylko złożony. 

z Peterzburga d. 11. Maia.

Nasz Imperator ofiarował Papieżowi schyłek w swoich państwach, ieżeliby w kraiach Królów Katolickich znaleść go nie mógł.

Rozmaite wiadomości

Król neapolitański wydał edykt, w którym donosi, że miedzy nim i francuzką Rpltą naylepsza panuie harmonia, nakazuiąc swoim obywatelom żeby z wszystkiemi francuzami naygrzeczniey się obchodzili. Na mocy nowey ugody płaci król Francyi 20. milionów liwrow.

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.06 Nr 45]

Uroki dawnej prasy (140)

z Paryża d. 18. Maia

Następuiący miesiąc Prairial wyda na widok publiczny nadzwyczayne rzeczy. Naypewnieyszą iest, że Anglicy tam atakowani będą, gdzie mało maią środków obrony. Ich wielkie przysposobienia można uważać za próżne i bardzo późne.

W Rzymie żyd ieden półkownikiem został. Ponieważ żydzi Rzymscy obywatelami stali się, przeto odtąd nie będą obchodzić Sabasu ale republikanckie Dekady

z Hagi d. 22. Maia

Francuzki poseł de la Croix, doniósł, iż generał lieutnant DaendeIs uczynił się podeyźrzanym o wyrazy kontrarewolucyine. Dyrektoryat wezwał potym generała Daendels do wytłumaczenia się  z nich, lecz ten nic nie przywiódł na swoie usprawiedliwienie, zapieraiąc się wszystkiego, co przed posłem powiedział. Dyrektoryat roskazał mu, aby z Hagi nie wyieżdżał. A gdy nie zważaiąc nic na roskaz Dyrektoryatu wyiechał w nocy z Hagi i udał się do Paryża, przeto wspomniony generał uczynił się bydź winnym dyzercyi.

Dla lepszego obiaśnienia sprawy generała Daendels obywatel du Cange umieścił w nasze gazety odezwę następuiącey osnowy: Gdy generał Daendels dnia 16. Maia wraz z obywatelem du Cange u ministra francuskiego de la Croix na obiedzie znaydował się, wszczęła się sprzeczka o dzienniku: 'Polityczna Błyskawica'.  Minister rzekł, ten dziennik iest podeyzrzany, i stara się zniszczyć rząd, wyśmiewaiąc go w oczach narodu. Gdy minister dziwował się rządowi, źe podobnych pism nie zakazuie, generał Daendels wygadał się w sprzeczce nadspodziewanie, że" lud nie iest kontent, i wszystko źle idzie w kraiu." Du Cange i minister zadumieli się nad tymi wyrazami, i zapytali się, co chce przez nie rozumieć?

Generał iednak twierdził bez wzdrygnienia się że minister i lud oszukanymi zostali, że dzień 4. Maia wszystko zepsuł, źe w ciele prawodawczym znayduie się 60 Błaznów. Na te słowa, tchnące kontrarewolucyą, miniater wstał od stołu; rzekł do generała, że nie iest statecznym w swoich zdaniach, i prosił go, aby się oddalił od niego. Ob. du Cange mówi na końcu tey odezwy, że generała Daendels uważa za iawnego nieprzyjaciela oyczyzny.

z Anglii d. 16. Maia.

Stosownie do listów z Ameryki Północnej, coraz więcey iest podobieństwa, że miedzy Francyą i Zjednoczonymi Stanami do woyny przyidzie.

 Rozmaite wiadomości

Król Sardyński ukarał 14. dniowymi rekolekcyami 3. Hrabiny za to, że w Wielki Czwartek w kościele rozmawiały. 

Obwieszczenie. 

Gdy strzelanie z armat tuteyszey regimentowey artylleryi do tarczy wystawioney pod Wałem za wsią Głowna na prawey ręce drogi do Gniezna idącey wysypanym d. 4. Czerwca roku bieżącego zacznie się przeto uwiadomią się o tem publiczność, ażeby się każdy wszelkiey szkody i nieszczęścia ustrzec mógł. Dan w Poznaniu dnia 26. Maia roku 1798. Kamera Woyskowa i Ekonomiczna JK. Mci Pruss- Południowych

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.02 Nr 44]

Uroki dawnej prasy (139)

z Paryża d. 12. Maia.

Po wielu sprzeczkach rady 500, przyięto na koniec dnia 10. cały proiekt komisyi pięciu, ściągaiący się do elekcyów, który z 98. artykułów składa się. Stosownie do osnowy ich wszystkie nieprawne i nie republikanckie elekcye odrzucone, a dobre i prawne potwierdzone zostały. Tym sposobem przeszkodzono roialistom i anarchistom, wedrzyć się do ciała prawodawczego, które z samych tylko republikanów składać się ma.

Odnawia się pogłoska, że znaczna część naszey wyprawy na morzu śródziemnym przeznaczona iest do Krymu.

 z Zürich d. 9. Maia. 

Ogłoszony tu zoftał naftępuiący list generała Schauenburg do kantonu Switz: "Środki ostre przeciwko klasztorowi Maria Einsiedlen słuszną są nadgrodą za nieszczęścia i klęski, których mnichy klasztoru tego w francuzkiey Rzplitey narobiły. Oni to dawali schyłek nieprzysięgłym francuzkim Xiężom i innym podporom kontrarewolucyi; zachęcali ustawicznie do niewykonania przysięgi, i wystawiali posłuszeństwo prawom naszym, iako obrażenie praw człowieka. Przez pisma i złoto, którym ich niewiadomość i bałwochwalstwo obsypało, utrzymywali woynę Wendeyską, napoili pograniczne departamenta fanatyzmem i odwodzili wielką część Francyi od posłuszeństwa prawom."

 Rozmaite wiadomości

W przedostatniey gazecie wydrukowano 300. pistoletów, zamiast 300. pistolów. Pistol iest gatunek pieniędzy sardyńskich, ważący 5. talarów. 

 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.30 Nr 43]

Uroki dawnej prasy (138)

z Londynu d. 11. Maia.

Wczoray wieczorem odebrała admiralicya wiadomość, że Francuzi usiłowali opanować wyspę St. Marcou, lecz z stratą odpartemi zostali. Mała flota z 60. statkow kanonierskich maiąca na sobie 6000. woyska, pod komendą kapitana Muskin, wypłynęła z Havre, i przybliżyła się do tey wyspy, lecz tak przywitaną zostala, iż 7. statków iey zatopiono, a reszta uszkodzona cofnąć się musiała. Francuzi mieli utracić w zabitych, ranionych i w niewolą zabranych 700. ludzi. (Podług innych doniesień zatopiono im tylko 6. statków i zabito oraz raniono 300. ludzi.) Na wyspie Marcou nie znayduie się więcey nad 500 inwalidów(*). 

 

Rozmaite wiadomości

Gdy w Paryżu rewolucya bardzo wiele odmieniła, przeto także śmietanie nadano inne nazwisko, którą teraz nazywają arystokracyą mleka (l'aristocratie du lait).

 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.26 Nr 42]

(*) Terminem tym określano marynarzy niezdatnych (z rożnych przyczyn, w tym także wskutek inwalidztwa) do służby na morzu.

Uroki dawnej prasy (137)

z Paryża d. 8. Maia

Sławny szef szuanów, Coeur de Lion wraz z 22 więźniami wyłamali się z więzienia w Rennes i uciekli.

Rozmaite wiadomości.

Obywatel francuski, Olivier, odwiedziwszy Persyą na roskaz rządu swego, donosi z Konstantynopola, iż z sobą przywozi z Persyi, Babillonu, puszczów Arabskich, okolic Alepu, Cypru, gór Karamanii i Azyi mnieyszey przeszło 1,200 gatunków nasion, wiele kruszczów złotych, srebrnych i bronzowych, Rzymian, Greków i Partów, kilka Momii dzieci i ptaków świętych w Egipcie, kilka rękopism ciekawych. Pisząc o Turcyi teraźnieyszey, wnosi, że kray ten bardzo się zbliża ku swemu upadkowi.

Mieszkańcy Lorettu znaczny teraz czuią niedostatek. Przedtym żyli z pielgrzymów odwiedzaiących domek Loretański, co teraz zupełnie ustało.

Król Sardyński posłał do Syenny Oycu Świętemu 300 pistoletów w podarunku.

Z Katalonii donoszą, że zamieszanie staie się co raz niebespiecznieyszym dla rządu hiszpańskiego. Publicznie tam mówią o wolności i rewolucyi. Adwokaci i kupcy naygorliwszemi iey są apostołami. Rząd iest o tym uwiadomiony. Aby rewolucyi zrobić dywersyą, używa chłopów do publicznych robot, i płaci im obficie za ich prace.

Z Wenecyi donoszą, ze na morzu adryatyckim wiele okrętów zbroynych spostrzegać się daie, mówią, że są rosyiskie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.23 Nr 41]

Uroki dawnej prasy (136)

z Galicyi d. 8. Maia.

Podróżne osoby z Rossyi zapewniaią, że w państwie rosyiskim wprowadzoną bydź ma tak nazwana krupka(*), czyli podatek od Żydowskiego kafiorowego mięsa(**), w sposobie takim, iak iest w zachiodniey Galicyi. Jest to podatek, który Imperatorowi Rossyiskiemu, ieżeli tak dobrze urządzony będzie, iak w zachodniey Galicyi, kilka milionów dochodów przymnoży. Nieiaki Bouchet podał do tego plan Imperatorowi, zapewniwszy go, że przynaymniey 300,000 rublów do skarbu wniesie. Imperator poczytał go przy niedostatku dochodów skarbowych za dobry.

z Londynu d. 1. Maia.

Nasz okręt liniowy Mars o 74. armatach opanował po uporney potyczce francuzki okręt liniowy Herkules, także  o 74. działach przeznaczony z Orient(***) do Brest, i przyprowadził do Plymuth. Na naszym okręcie komenderujący Kapitan Alex Hood został śmiertelnie raniony. Także raniono 30. ludzi. Francuzki okręt liczy do 300. rannych i zabitych. Obydwa okręty walczyły w bliskości wystrzału pistoleta. Na okręcie francuzkim, który niedawno wybudowanym i dopiero 12. miesięcy stary iest, zrucono z lawetów 15. armat, uskodziwszy wiele innych. Że Herkules z Orient do Brest płynąć miał, dowiedział się Lord Bridporte z francuzkiey gazety, i dlatego wysłał zaraz swego siostrzeńca, kapitana Alex Hood.

z Zurich d. 5. Maia.

Woyna z małemi kantonami iest zapalczywa, lecz dla nich nieszczęśliwa. Po utarczce pod Hechlingen opanowali francuzi wolne szołtysostwa.

Rozmaite wiadomości.

Przypomnieć można sobie sławną wieszczkę, Labrousse, która się udała do Rzymu dla oznaymienia Papieżowi przyszłego losu. W nadgrodę za tę gorliwość zamknięta była w zamku Św. Anioła, gdzie zostawała od Roku 1792. Gdy iey ofiarowano wolność, nie chciała porzucić swego mieszkania, kontentuiąc się tylko wolnością chodzenia po mieście. Dopiero w r. 1800. zamyśla Rzym opuścić, przepowiadaiąc, że wielkie ieszcze będą odmiany do tego czasu, co łatwo iest zgadnąć, i niemylnie nastąpi.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.19 Nr 40]

---

(*) króbka (staropol. skrzyneczka, skarbonka), zwana także krupką – podatek konsumpcyjny wprowadzony pod koniec XVII wieku przez gminy żydowskie – jako rozwinięcie wcześniejszego podatku ściąganego przez gminę zwanego chazaka – z przeznaczeniem na ich wewnętrzne cele. Były to opłaty od artykułów spożywczych uważanych wtedy za luksusowe (np. mięsa, mleka, pieczywa). Wkrótce krupka stała się podatkiem dochodowym, ściąganym od kupców, rzemieślników i wszystkich osób prowadzących działalność zawodową. Rodzajów krupki było wiele, np. uchwała gminy opatowskiej z 1655 r. ustalała 30 rodzajów krupki, zaś wg taryfy gminy drohobyckiej z 1753 r. tamtejsi Żydzi płacili aż 71 rodzajów krupki. [przypis za stroną https://www.jewishgen.org/]

(**) w kuchni Żydów aszkenazyjskich popularny był tzw. "żydowski kawior" (pasta z drobiowych wątróbek - przykład przepisu tutaj); choć raczej chodzi tutaj o prawdziwy, astrachański kawior, handel którym był w rękach żydowskich (a jak z poprzedniego przypisu wynika krupka pierwotnie dotyczyła towarów luksusowych - choć ówczesna definicja luksusu jest dziś raczej dyskusyjna).

(***) Lorient