niedziela, 10 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (155)

z Paryża d. 9. Lipca.

Mówią, że ostatni list generała Buonaparte następuiącey iest osnowy: „Wiem, że admirał Nelson mnie ściga. Zabespieczywszy moy konwoy, popłynę naprzeciw niemu, wydam mu batalią, i zwyciężę go."

Jeden z tuteyszych dzienników mówi, że Buonaparte uda się może do Irlandyi. Jego iest planem, ściągnąć część potęgi angielskiey do Malty dla ułatwienia eskadrom hiszpańskim w Ferolu, Kartagenie i Cadyx środków atakowania Lorda St.Vincent przewyższaiącą siłą, a gdy eskadra angielska przymuszona będzie cofnąć się do Lizbony, natenczas Buonaparte z swoim konwojem i eskadrą popłynie do Portugalii, a ztamtąd do Irlandyi albo Anglii.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.25 Nr 59]

sobota, 9 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (154)

Rozmaite wiadomości

Kościuszko miał przybydź d. 28. Czerwca z Philadelfii do Bayonny pod imieniem kupca, a więc pogłoska o śmierci iego byłaby fałszywa. Dodaią, iż zupełnie ozdrowiał, i rany mu się zagoiły.

Obwieszczenie

Już wprawdzie pod dniem 29. Lipca roku 1796 kupcom handlującym winem i szynkarzom piwa przykazano, aby przy przedaniu wina lub piwa, nie innych tylko należytą miarę zawierających zażywali butelek, gdyż w przeciwnym razie, gdyby u kogo znaleziono butelki, któreby mniey iak podług miary się należy zawierały, takowy oprócz konfiskacyi butelki wraz z zawartym w niey napoiem, za każdą butelkę z winem ośm dobrych groszy, od piwa zaś 4 dobre grosze kary zapłacić będzie powinien. Mimo tego jednakże postrzeżono, iż przeciw temu zakazowi wiele ieszcze się znayduie butelek, które nie ze wszystkim należytą zawieraią miarę. Powtarza się zatym ninieyszym obwieszczeniem zakaz ten całey publiczności, aby każdy do niego stosować i uszkodzenia się ustrzedz mógł; officyanci bowiem policyi wyraźny odebrali roskaz, często niespodziewanie u kupców handluiących winem, równie iako i szynkarzów piwa butelki należycie wymierzać. W Poznaniu dnia 3. Lipca roku 1798. Magistrat JK. Mci Pruss-Południowych.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.21 Nr 58]

piątek, 8 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (153)

z Poznania d. 17. Czerwca

Bywszy polski generał, Xiąże Adam Poniński, bawiący się tu od czasu przybycia z Francyi wraz z swoią małżonką, godną przywiązania Paryżanką, który przed 14. dniami do Karlsbad poiechał, przybył tam szczęśliwie. Donosi się o tym dlatego, aby zniszczyć wszystkie umyślnie może rozgłoszone pogłoski względem podróży tego xiążęcia(*).

z Paryża d. 3. Lipca.

Wygladane dawno urzendowne wiadomości o flocie generała Buonaparte nadeszły iuż. Dnia 9. Czerwca (mówi Redaktor wczorayszy) zawinęła armia francuzka pod kommende generała Buonaparte równo ze dniem przed wyspę Gozo pod Maltą. Wieczorem posłał Buonaparte adiutanta do W. Mistrza o pozwolenie opatrzenia się wodą świeżą na rozmaitych mieyscach wyspy. Ten odmówił mu tego, odpowiadaiąc, że tylko po 3 okręty razem do portu wpuścić może; tak dalece, że 300 dni potrzeba by było, nim by się flota, cała wodą opatrzyła. Potrzeba armii stała się nieodbitą i pociągnęła więc za sobą obowiązek użycia gwałtu dla przysposobienia sobie wody.

Dnia 10. rano wylądowały nasze woyska na wszystkich punktach, nie zważaiąc na mocną kanonanade, a wieczorem bombardowano fortecę ze wszystkich stron i podbito resztę wyspy. Zatrwożeni nad wyobrażenie mieszkańcy uciekli wszyscy do miasta Malty. Oblężone miasto strzelało żywo cały wieczór. Oblężeni chcieli uczynić wycieczkę, ale szef brygardy Marmont odparł ich. Tego samego dnia zaczęto ciężka artyleryą z okrętów przewozić. Europa mało ma takowych obronnych fortec iak Malta.

Dnia 11. prosił się Mistrz W. o zawieszenie broni, które pozwolone było na 24 godzin. Dnia 12. podpisana została kapitulacya. Dnia 13 wkroczyła armia francuzka do fortecy i obsadziła wszystkie twierdze. Dziś zawinęła flota do portu.

WyspaMalta (mówi daley Redaktor) wraz z należącymi do niey wyspami Gozzo i Comino liczy 150,000 mieszkańców. Większa część ich poświęca się żegludze wydaiąc niewyczerpane zrzódło biegłych i nieustraszonych maytków. Na wyspie tey nie masz żadnych rękodzieł. Niewiasty zatrudniaią się iednak przędzeniem bawełny. Chociaż Malta niepłodna iest, ma dosyć zboża z Sycylii i Barbaryi; ma naypięknieyszy i naybespiecznieyszy port na morzu śródziemnym. Opanowanie Malty ważne iest bardzo dla Francyi podczas teraźnieyszey woyny. Słowem, Malta iest przylądkiem dobrey nadziei na morzu śródziemnym.

Główne punkta kapitulacyi maią bydź następuiące: Mistrz Wielki mieć będzie od francuzkiey Rzeczypospolitey 30,000 franków pensyi roczney, aż do wynalezienia mu inney possesyi na kongressie w Rastadt. Oprócz tego otrzymać ma 600,000 franków nadgrody i odbierać będzie woyskowe znaki chonoru aż do ukończenia kongressu w Rastadt. Kawalerowie francuzcy mieć będą 700 franków, a starcy maiący więcey 60lat, 1000 franków pensyi.


[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.18 Nr 57]


(*) - pogłoski być może dotyczyły przywiezionej z Francji "małżonki" księcia. Minakowski podaje, że książę wstąpił w związek małżeński dopiero w roku 1810 (z niejaką Felicją Trzeciak). Co jednak szczególnie dziwne (wciąż za Minakowskim), małżeństwo to doczekało się dwóch synów, urodzonych w roku 1820, cztery lata po śmierci Adama Ponińskiego. "Nie dorówna już obcowaniu ciał obcowanie dusz..." - doprawdy?

czwartek, 7 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (152)

z Paryża, d. 29. Czerwca

Wczoray obchodzone tu było święto rolnictwa. Początek processyi składał oddział gendarmów z muzyką. Za nim szli rolnicy uwieńczeni kwiatami i kłosami, z których każdy bukiet związany trzykolorową wstęgą w ręku trzymał. Ci rolnicy otoczyli pług od 2 koni i wspaniały wóz, od 6 wołów ciągniony. Konie i woły upstrzone były wstęgami. Na wozie znaydowały się narzędzia rolnicze, a nad niemi snop żyta z herbem narodowym. Po tym następowali członkowie wolnego towarzystwa rolniczego, administratorowie Muzeum historyi naturalney, narodowe gwardye, piękne młode pachciarki, młynarze, piekarze i t.d. wszyscy z narzędziami swego rzemiosła. Na koniec szedł wóz Bachusa ozdobiony owocami, winogronami i ciągniony od 4 koni. Młody chłopczyk siedzący na beczce wystawiał młodego bożka, a biało ubrani młodzieńcy z winogronami w ręku szli około woza. Cała ta procesya udają się na Pola Elizeyskie, gdzie świątnica bogini Cybeili wystawiona była, tam uwieńczono prace 3 rolników i śpiewano hymn o rolnictwie.

z Brynny d.4.Lipca.

Stosownie do wszystkich wiadomości o flocie Tulońskiey zdaie się, iż nie podpada żadney wątpliwości, że ta do Grecyi przeznaczona iest. Słychać, że dwór Rosyiski zachęcał w Konstantynopolu Dywan, aby całą swoią ostrożność wymierzył ku flocie Tulońskiey i oświadczył nawet, że na żądanie W. Sułtana 60,000 Moskalów dla wsparcia iego za Dunay wysłać gotów iest, ieżeliby wspomniony plan francuzów coraz bardziey do swego uskutecznienia przybliżał się.

z Londynu d. 29. Czerwca

Słychać, że insurgenci odebrali na powrót miasto Wexford.

Podług dziennika Dublińskiego ieden piekarz w Rathcole przedaiący woyskom królewskim zatruty chleb był ukarany, iż sam ten chleb ieść musiał. Sprawiedliwa zemsta żołnierzy nie pozwoliła mu oczekiwać powolney śmierci; lecz został rostrzelany, gdyż wyznał swoią zbrodnią i o przebaczenie prosił.

Listy prywatne z Portugalii donoszą, że maytkowie Marsylscy, którzy naylepiey znaią się na żegludze Wschodniey iuż od kilku miesięcy zatrudniali się rospoznaniem brzegów egypskich, a znacznieysi kupcy żydowscy w handlowych miastach Egypskich otrzymali od tamecznych Konsulów francuzkich zlecenie zakupienia w Alexandryi, Rosette i Damiette wielkich składów żywności.

Rozmaite wiadomości

Powiadaią, że granice rossyiskie zamknięte zostały dla wszystkich cudzociemców,
oraz że nikomu nie wolno wyieżdzać z Rossyi.

Generałowa Buonaparte miała nieszczęście w Plombiers spaść z niektóremi niewiastami z balkonem na ziemię, który się pod niemi załamał. Lecz innego niebespieczeństwa nie doznała nad letką ranę.

Dwór Madrycki roskazał biskupom, aby o to się starali, iżby duchowieństwo na ambonach o francuzach albo interessach Francyi naymnieyszey wzmianki nie czyniło.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.14 Nr 56]

środa, 6 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (151)

z Paryża d. 28. Czerwca

Wczoray wieczorem wołano po tuteyszych ulicach i rynkach: Maltę zdobył Buonaparte! lecz wiadomość ta niepotwierdziła się ieszcze. Od 38 dni nie wiemy nic pewnego o flocie generała Buonaparte, tylko to, że niedaleko Korsyki napotkał francuzki Paketbootktórego się zapytał, dokąd płynie. Gdy ten odpowiedział, że 1,500,000 liwrów do Korsyki wiezie dla woyska, Buonaparte odebrał ie od niego obawiaiąc się, żeby w ręce nieprzyiaciół nie dostały się i dał mu kwit do Dyrektoryatu wykonawczego.

z Anglii d. 26. Czerwca

Nowy Wice-Król Irlandcki, Lord Cornvallis, stanął iuż w Dublinie. Zaraz po swoim przybyciu doniósł naszemu rządowi o niektórych korzyściach odniesionych nad insurgentami.

Słychać,  że Xiadz Rochenaczelnik insurgentów Wexfordskich popełnił okropne okrucieństwo, gdyż kazał zamknąć 120 protestantów w iedney stodole i spalić ich.

Kramarz Munroe naczelnik insurgentów w północney Irlandyi, został schwytany i obieszony; iego głowa utkwiona na spisie stoi przed iego domem w Linsburg.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.11 Nr 55]

wtorek, 5 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (150)

z Augszburga d.12. Czerwca

Gdy wiadomo, że Buonaparta flota ku Wschodowi obróciła się, iest przeto powszechnym mniemaniem, iż ta przeznaczona iest na Czarne Morze. Domysł ten potwierdza wyiście pod żagle floty rossyiskiey z portów Krymu. Francuzkiemu  obywatelowi Ruffin, który długo był konsulem w Krymie i Tartaryi samemu tylko powierzone iest sprawowanie interessów francuzkich w Konstantynopolu. To zdaie się bydź rzeczą pewną, że w Turcyi Europeyskiey, w Krymie, a może i daley ku Azyi wkrótce zaydą odmiany, iakich się dotad nie spodziewano.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.07 Nr 54]

poniedziałek, 4 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (149)

Od brzegów Renu d. 18. Czerwca

Francuzi wzmocnili pikiety podłuż Renu dla przeszkodzenia uczęszczaniu włościan do Niemiec na odpusty i processye. Ci niezważaią iednak na to, przechodzą przez Ren, daią swoie dzieci krzcić w Niemczech, i obdarzaią tamteyszych xięży choynemi ofiarami pieniężnemi.

z Londynu d. 19. Czerwca

Cesarz Marokański wzbrania się dostarczyć flocie Lorda St. Vincent świeżey żywności nawet i za pieniądze.

Rząd nasz odebrał depesze z Wschodnich Indyów, które zdaią się rzucać nieiakie światło na wielką expedycyą Francuzów i potwierdzać, że ta do Indyów przeznaczona iest. Okazuie się z nich, że francuzi w Isle de France zatrudnieni są wyprawą przeciw obsadom angielskim na brzegach Koromandel. Przyrzekaią żołnierzom bogate zdobycze w Madras i potężną pomoc Tippo Sułtana końcem wypędzenia Anglików z Wschodnich Indyów. Gubernator wyspy Isle de France wydał proklamacyą pod dniem 9. Stycznia do mieszkańców owey kolonii, w którey im donosi o propozycyach, podanych Francuzom przez 2. posłów imieniem Tippo Sułtana. Xiąże wspomniony posłał osobne pismo do tamteyszego Zgromadzeni kolonii i do wszystkich iey generałów, przyłączył także do niego pakiet adressowany do Dyrektoriatu francuzkiego. Żąda on zawrzeć z francuzami alians zaczepny i odporny, przyrzeka utrzymywać wszystkie ich woyska swoim kosztem podczas całego ciągu woyny w Wschodnich Indyach, dostarczyć im wszystkiego, oprócz gorzałki i wina, którego mu brakuie, i oczekuie tylko ich przybycia dla wypowiedzenia woyny Anglikom i wypędzenia ich z Wschodnich Indyów.

Gubernator wzywa więc wszystkich tamecznych mieszkańców aby się zaciągali dobrowolnie pod chorągiew Tippo Sułtana. Gdy francuzka potęga morska pod Isle de France tylko z 9. fregat składa się, i z strony tey niczego się obawiać nie należy, przeto mniemamy, iż główną pomocą przeznaczoną dla Sułtana iest wyprawa Tulońska, oraz że Buonaparte iako drugi Alexander z 40,000. woyska w samey rzeczy do Wschodnich Indyów ciągnie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.07.04 Nr 53]


niedziela, 3 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (148)

z Austryi d. 13. Czerwca

W Wenecyi odkryto podejrzany klub i pobrano członki jego do aresztu.

z Londynu d. 15. Czerwca

Twierdzą, że rząd udać się postanowił w Irlandyi do środków łagodnych i ogłosić chce amnestyą.

Wice-Król Cambden wziął dymissyą. Jego mieysce zastąpi Lord Cornvallis, który natychmiast udał się do Dublina. W Irlandyi znayduią wiele broni w grobach, którą insurgenci dawniey w trumnach zagrzebowali z ceremonią pogrzebowa, udaiąc, że umarłego chowaią.

Lord Fitzgerald, główna sprężyna spisku odkrytego w Dublinie, umarł na rany odebrane podczas brania go do aresztu. Ksiądz O'Coigley ieden z sprzysięzeńców, w Maidston wskazany został na śmierć. Przed powieszeniem miał tkliwą mowę przeciw rządowi i twierdził że niewinnie ginie.

Rozmaite wiadomości

Wczoray, piszą z Paryża pod dniem 15. t. m., wołano po ulicach, że Buonaparte zdobył Gibraltar. Ubrał połowę woyska swego w uniform angielski, które w bliskości Gibraltaru wydało batalią zmyśloną drugiey połowie. Po utarczce dosyć długiey mniemani anglicy udawali ucieczkę, garnizon Gibaltrarski widząc przybliżaiącą się flotę, którą za angielską poczytywał, i walczącą niby z nieprzyiacielską, przyiął uciekaiących, a tym podstępem 12,000. grenadyerow angielskich opanować mieli fortecę i wyciąć w pień wszystkich anglików. Przeciwnie w Genui założono się o wielką stawkę, że Buonaparte płynie prosto do Konstantynopola.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.30 Nr 52]

sobota, 2 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (147)

 z Paryża d. 11. Czerwca

Buonaparte płynąc około Korsyki, zabrał z tey wyspy na swoią flotę 4000 maytkow.
Jego pierwsza czynnością woienną na morzu będzie opanowanie Malty, aby Anglicy nie uczynili zniey drugiego Gibraltaru. 

Ogłoszono znowu wielki proiekt maiący bydź przyprowadzony do skutku przez żydów. Dziennik L'ami des Loix zawiera w sobie list iednego żyda do swoich braci przetłomaczony z ięzyka włoskiego, wzywaiący ich, aby swoię dawne siedlisko odzyskali, oraz państwo i Jerozolimę za pomocą francuzów przywrócili.

Kraiem przeznaczonym dla żydow iest niższy Egipt i t.d. Tym sposobem staną się oni panami morza czerwonego, południowey i wschodniey Afryki, Abissynii, Etyopii, owych bogatych okolic, które królowi Salomonowi tak wiele złota, kości słoniowey i kamieni drogich dostarczały, i połączyliby się prętko z żydami, gdyż tameczni mieszkańci ieszcze prawo Moyżesza zachowuią. Sąsiedztwo z Alepem załatwiło by handel z Persyą. Żydzi mieli by konamunikacyą przez morze śródziemne z Francyą, Hiszpanią i całą Europą. Z Porta zawrzeć potrzeba osobną ugodę.

Z Hiszpanii donoszą, że 30,000 milicyi w Nawarze i Aragonii odebrało roskaz udania się do okolic Barcellony, dla poskromnienia mieszkańcow Katalonii, którzy coraz bardziey niespokoynieyszemi są. 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.27 Nr 51]

piątek, 1 stycznia 2021

Uroki dawnej prasy (146)

z Poznania d. 23. Czerwca.

Jeszcze przed kilku dniami przybył tu Xiąże Moric Broglio, syn sławnego marszałka tego imienia, dla obięcia swego urzendu iako proboszcz tuteyszey kapituły: mieszkać tu będzie zawsze, gdyż Xiąże iego oyciec przyimuie służbę moskiewską, i zapewne iuż z Lubeki do Peterzburga udał się.

z Warszawy d. 18- Czerwca. 

Nayiaśnieyszy Pan kontent był bardzo z rewii odprawioney z kawaleryą dnia 15. Wieczorem był bal liczny i wspaniały u KróIa Jmci. W Łazienkach roskazał JW. Hoym illuminować ogród, wszystkie statki i sadzawki. Na teatrze grano polską kommedyą. Królowey Jeymość podobały się niezmiernie Łazienki, w których Króleftwo Ichmość aż późno w noc bawili aię. Król Jmć tańczył wiele i był nader wesołym.

Dnia 17. Królestwo Ichmość poiechali do Mokotowa. Na obiedzie tego samego dnia znaydowała się Generalicya, minstrowie, i wielu Polaków. Po obiedzie udali się Królestwo do saskiego ogrodu. Mnóstwo ludu było niezliczone; lecz wszędzie panował porządek. Nasi Obywatele przeięci byli wszyscy bez wyiątku żywą radością z oglądania Króla i Królowey, ku ktorey głębokie uszanowanie okazuią.  

z Paryża d. 6. Czerwca

Wiadomość, która tu z Medyolanu przyszła, że rewolucya wybuchła w Malcie, tudzież, że nasza flota opanowała tę wyspę nie zgadza się z prawdą, a przynaymniey iest za prętka. Także fałszywa iest wieść, że odebraliśmy wyspy [?] Louisyannę i Florydę. 

Spostrzeżono, że Słonie lubią bardzo muzykę. Gdy nie dawno w ogrodzie botanicznym muzyką się zabawiano, widać było w tych zwierzętach, które w bliskości znaydowały się, nayżywszą radość. Szczególniej zaś podobała im się, iak tuteysze dzienniki twierdzą, muzyka Ça ira. 

z Włoch d. 30. Maia

Z Genewy donoszą, że tamteyszy kommissarz francuzki udawszy się z dwiema sędziami do sali klubu sławnego "le cercle de la grille" — siedliska tamteyszych terrorystów, wyłamać roskazał gwałtem drzwi iey. Znaleziono tam 5 głów trupich (są to zapewne głowy zamordowanych publicznie za czasów okropnego trybunału rewolucyinego urzendnikow). Także dwie czaszki Obywatelów Bandy i Richemout, które tym Kannibalom za naczynia do spełaniania zdrowia podczas uroczystości służyły. Desportes będzie prawem ścigać współczłonków tego zgromadzenia: głowy zaś i czaszki pochowane zostaną wspaniałe.

Obwieszczenie. 

Uzyskawszy konfirmacyą Prześwietney Regencyi Pruss-Południowych moiey zdatności do edukacyi młodych Panienek, których pewna liczba u mnie iuż się znayduie. Te więc maią za bardzo mierną cenę dla siebie taką naukę, która do istotnego i doskonałego uformomowania młodey kobiety należy. Gdy zatym Prześwietnemu Publikum podobało mnie się swoim udarować zaufaniem i dziecka na edukacyą powierzyć, lub całe na pensyą oddać, na ten czas i ia według słuszności za mierną cenę skłoniłabym się. O czym wszystkim ostatecznieyszą można powziąć informacyą w stancyi moiey w rynku pod Nrem 65. u P. Conditora Calger. Dan w Poznaniu. 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.23 Nr 50]


czwartek, 31 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (145)

Rozmaite wiadomości

Arcy-Xiąże Karol znayduie się teraz w Toeplitz, używaiąc wód tamecznych.


 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.20 Nr 49]

środa, 30 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (144)

z Paryża d. 1, Czerwca.

Miedzy niektoremi mędrcami na flocie Tulońskiey i generałami powstały kłótnie, z tey przyczyny, iż wielu znich u stołu subalternów officyerów wbrew uczynionemu w tey mierze rozrządzeniu ieść musiało.. Tę nie inaczey załatwiono, tylko przypuszczaiąc ich do stołu officyerów sztabowych.

z Madrytu d. 15. Maia

W Sewillii powstały znaczne rozruchy między ludem przy okoliczności walki byków. Wielu ludzi raniono tam i zabito.. Dwór roskazał rospoznać naydokładniey rzecz tę. 

z Włoch d. 24. Maia

Ciało prawodawcze Cisalpińskie zniosło wszystkie klasztory, zostawiwszy kilka z nich
dla starych zakonników ale tylko do czasu.

Obwieszczenie. 

Gdy postrzeżono, iż rozmaici szynkarze miasta tutayszego udawają iakoby piwo grodziskie szynkowali, lubo to tylko arendarzowi mieyskiemu Batkowskiemu, Flugratowi, organiście Vibigowi, kupcowi Brandt, iako tymczasowemu arendarzowi Altaryi, i obywatelowi Milewskiemu na przedmieściu S. Marcina mieszkaiącemu wolno iest; tym zaś publiczność oszukana bywa, gdyż przytym udanym szynku piwa grodziskiego oszukaństwo iakiekolwiek utaione iest. Uwiadomią się więc dla przestrogi ninieyszym obwieszczeniem o tym cała publiczność, która w przypadku dalszego bez prawnego szynku piwa grodziskiego względem tego raczy do policyi tuteyszey uczynić doniesienie. W Poznaniu dnia 22. Maia roku 1798. Magistrat J. K. Mci Pruss-Połud. 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.16 Nr 48]

wtorek, 29 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (143)

z Paryża d. 28. Maia. 

Dokąd uda się Buonaparte? pyta się Poultier w swoim dzienniku; idzieżli on do Egyptu, do Irlandyi, do Szkocyi, do Londynu, do Neapolu, do Lizbony albo Jamaiki? Oto iest zapytanie! Buonaparte wziął wielką liczbę uczonych, artystów, muzykantów, i kazał obywatelowi Mehul wiele marszów i pieśni ułożyć dla zachęcania do chwały i męstwa. Oprócz tego bierze wiele balonów. 

Ale czemuż iedzie on do Tulonu dla udania się do Irlandyi? czemu bierze z sobą, mędrców, umieiących ięzyki oryentalne, ieżeli w Portugalii albo Iamaice wylądować chce? Będzieżli attakować Neapol, w czasie, w którym nowego tam wyiłaliśmy posła, i dobra harmonia znowu przywróconą została? A więc płynie może do Egyptu. Lecz coż on robić będzie w Egypcie ? Pewnie złączy morze Śródziemne z morzem Czerwonym, oraz ustanowi w Egypcie Dyrektoryat i konwent. Do przekopania Cieśniny Suez i założenia kanału potrzeba 30 lat czasu. To za długo by trwało. Że zaś pokoy z Anglią musi bydź przyspieszony, przeto Buonaparte nie idzie do Egyptu. Może idzie do Macedonii, gdzie się Aleksander urodził, i skąd ten zwycięzca wyszedł dla zrucenia z tronu Daryusza, a z tamtąd uda się do Azyi? Tak iest: do Azyi, dla zniszczenia potęgi Angielskiey i wydarcia Brytannii bogactw, któremi koalicyą i domowa woynę w wschodnich departamentach, woynę, co kosztowała życie 60,000 francuzów, utrzymywała.

Inne nasze dzienniki mówią, że Buonaparte wyląduie pod Malagą, udaiąc się do Portugalii. Drudzy znowu posyłaią flotte do Algieru Tunis i Maroco.

z Londynu d. 29. Maia

Pan Pitt zaczął wczoray rok 40 wieku swego, lecz ledwo co nieskończył życia swego w tym dniu, maiąc poiedynek z znanym mówcą Oppozycyi, Panem Tierney, którego przyczyną była kłótnia w Parlamencie. Obydway ziechali się do lasku Putney, strzelali do siebie w odległości 12 kroków i w iednym czasie; pierwsze wystrzały chybiły. Za drugim razem P. Pitt wystrzelił w powietrze. Obydway strzelali z równą determinacyą. Nakoniec sekundanci oświadczyli, iż zupełna satysfakcya nastąpiła i pogodzili ich. Lękano się bardzo o życie P. Pitta, gdyż iego śmierć w teraznieyszych czasach byłaby pociągnęła za sobą zamieszanie.  

Rozmaite wiadomości

W Rzymie zakupiono dla Imperatora Rossyiskiego za 30,000 talerów zbiór rysunków Rafała. 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.13 Nr 47]


poniedziałek, 28 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (142)

z Londynu d. 22. Maia

Mówią tu, że wyprawa Buonaparta przeznaczona iest do Indyów, Jamaiki i Ameryki.

z Peterzburga d. 18. Maia.

Wyszły niedawno ukaz cesarski zawiera w sobie, co następuie:
„JC. Mość uważaiąc prawidła zepsutości, które się do szkół zagranicznych wkradły i iedynie tylko do wzniecenia w niedoyźrzałym rozumie rozwiozłości i przewrotności dążą, a zamiast korzyści, którey po edukacyi posłaney tam młodzieży spodziewać by się należało, tylko zepsucie ich za sobą pociągaią, przeto raczył zakazać wysełania młodzieży do szkół zagranicznych." 

 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.09 Nr 46]

niedziela, 27 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (141)

z Poznania d. 5. Czerwca

Oto iest reskrypt gabinetowy, przez który JK. Mość JW. Hrabiego de Hoym od administracyi prowincyi Południowo. Pruskiey uwolnić raczył.


Móy Miły Ministrze Stanu, Hrabio Hoym!
Wasze ważne usługi, czynione narodowi wśród nawet nayzawiklańszych okoliczności, z iednakową zawsze wiernością, czynnością i przy obszerney umieiętności, przez które pomyślność powierzonych wam rozległych prowincyow powiększyliście, zasługuią na żądane, a pod czas ostatniey bytności wam przyrzeczone ulżenie przez odebranie Południowo -Pruskiego departamentu, dla poświęcenia się w waszym wieku samey tylko prowincyi Śląskiey, wymagaiącey wszystkich waszych sił. 

Przeto nie mogliśmy nie uledz, lubo nie chętnie, waszemu życzeniu, gdy zwłaszcza w zasługach szczegolnieyszych ministra stanu, Barona de Voss, znanych powszechnie, godnego następcę, znalazłem, i w nim ufność pokładam, że równie iak Wy moich oyczystych zamiarów w prowincyi, na ktorey administracyą moia naywyższa baczność i troskliwość wymierzona iest, dopełni. 

Spuszczam się na doświadczony tyle razy wasz patryotyzm, i spodziewam się, że mu podług waszey naygruntownieyszey znaiomości całej prowineyi w wszelkim sposobie pomocnym będziecie, a co się tyczy ninieyszego urządzenia doskonale go w rzeczach obiaśnicie.  Jestem wasz przychylny Król.
W Potsdamie dnia 26. Kwietnia 1798. (Podp.) Frideryk Wilhelm

z Paryża d. 21. Maia

Dziś odbieramy ważną, wiadomość przez telegraf; że Anglicy wylądowali w Ostendzie w liczbie 4000, ale natychmiast porażonymi zostali, zostawiwszy na poboiowisku 100 zabitych i 2000 niewolników. Ich generał został ranionym śmiertelnie. Także zabrano im 3 armaty i 40 statków transportowych. To piękne zwycięztwo odniósł korpus nasz z 1,600 ludzi tylko złożony. 

z Peterzburga d. 11. Maia.

Nasz Imperator ofiarował Papieżowi schyłek w swoich państwach, ieżeliby w kraiach Królów Katolickich znaleść go nie mógł.

Rozmaite wiadomości

Król neapolitański wydał edykt, w którym donosi, że miedzy nim i francuzką Rpltą naylepsza panuie harmonia, nakazuiąc swoim obywatelom żeby z wszystkiemi francuzami naygrzeczniey się obchodzili. Na mocy nowey ugody płaci król Francyi 20. milionów liwrow.

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.06 Nr 45]

sobota, 26 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (140)

z Paryża d. 18. Maia

Następuiący miesiąc Prairial wyda na widok publiczny nadzwyczayne rzeczy. Naypewnieyszą iest, że Anglicy tam atakowani będą, gdzie mało maią środków obrony. Ich wielkie przysposobienia można uważać za próżne i bardzo późne.

W Rzymie żyd ieden półkownikiem został. Ponieważ żydzi Rzymscy obywatelami stali się, przeto odtąd nie będą obchodzić Sabasu ale republikanckie Dekady

z Hagi d. 22. Maia

Francuzki poseł de la Croix, doniósł, iż generał lieutnant DaendeIs uczynił się podeyźrzanym o wyrazy kontrarewolucyine. Dyrektoryat wezwał potym generała Daendels do wytłumaczenia się  z nich, lecz ten nic nie przywiódł na swoie usprawiedliwienie, zapieraiąc się wszystkiego, co przed posłem powiedział. Dyrektoryat roskazał mu, aby z Hagi nie wyieżdżał. A gdy nie zważaiąc nic na roskaz Dyrektoryatu wyiechał w nocy z Hagi i udał się do Paryża, przeto wspomniony generał uczynił się bydź winnym dyzercyi.

Dla lepszego obiaśnienia sprawy generała Daendels obywatel du Cange umieścił w nasze gazety odezwę następuiącey osnowy: Gdy generał Daendels dnia 16. Maia wraz z obywatelem du Cange u ministra francuskiego de la Croix na obiedzie znaydował się, wszczęła się sprzeczka o dzienniku: 'Polityczna Błyskawica'.  Minister rzekł, ten dziennik iest podeyzrzany, i stara się zniszczyć rząd, wyśmiewaiąc go w oczach narodu. Gdy minister dziwował się rządowi, źe podobnych pism nie zakazuie, generał Daendels wygadał się w sprzeczce nadspodziewanie, że" lud nie iest kontent, i wszystko źle idzie w kraiu." Du Cange i minister zadumieli się nad tymi wyrazami, i zapytali się, co chce przez nie rozumieć?

Generał iednak twierdził bez wzdrygnienia się że minister i lud oszukanymi zostali, że dzień 4. Maia wszystko zepsuł, źe w ciele prawodawczym znayduie się 60 Błaznów. Na te słowa, tchnące kontrarewolucyą, miniater wstał od stołu; rzekł do generała, że nie iest statecznym w swoich zdaniach, i prosił go, aby się oddalił od niego. Ob. du Cange mówi na końcu tey odezwy, że generała Daendels uważa za iawnego nieprzyjaciela oyczyzny.

z Anglii d. 16. Maia.

Stosownie do listów z Ameryki Północnej, coraz więcey iest podobieństwa, że miedzy Francyą i Zjednoczonymi Stanami do woyny przyidzie.

 Rozmaite wiadomości

Król Sardyński ukarał 14. dniowymi rekolekcyami 3. Hrabiny za to, że w Wielki Czwartek w kościele rozmawiały. 

Obwieszczenie. 

Gdy strzelanie z armat tuteyszey regimentowey artylleryi do tarczy wystawioney pod Wałem za wsią Głowna na prawey ręce drogi do Gniezna idącey wysypanym d. 4. Czerwca roku bieżącego zacznie się przeto uwiadomią się o tem publiczność, ażeby się każdy wszelkiey szkody i nieszczęścia ustrzec mógł. Dan w Poznaniu dnia 26. Maia roku 1798. Kamera Woyskowa i Ekonomiczna JK. Mci Pruss- Południowych

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.06.02 Nr 44]

piątek, 25 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (139)

z Paryża d. 12. Maia.

Po wielu sprzeczkach rady 500, przyięto na koniec dnia 10. cały proiekt komisyi pięciu, ściągaiący się do elekcyów, który z 98. artykułów składa się. Stosownie do osnowy ich wszystkie nieprawne i nie republikanckie elekcye odrzucone, a dobre i prawne potwierdzone zostały. Tym sposobem przeszkodzono roialistom i anarchistom, wedrzyć się do ciała prawodawczego, które z samych tylko republikanów składać się ma.

Odnawia się pogłoska, że znaczna część naszey wyprawy na morzu śródziemnym przeznaczona iest do Krymu.

 z Zürich d. 9. Maia. 

Ogłoszony tu zoftał naftępuiący list generała Schauenburg do kantonu Switz: "Środki ostre przeciwko klasztorowi Maria Einsiedlen słuszną są nadgrodą za nieszczęścia i klęski, których mnichy klasztoru tego w francuzkiey Rzplitey narobiły. Oni to dawali schyłek nieprzysięgłym francuzkim Xiężom i innym podporom kontrarewolucyi; zachęcali ustawicznie do niewykonania przysięgi, i wystawiali posłuszeństwo prawom naszym, iako obrażenie praw człowieka. Przez pisma i złoto, którym ich niewiadomość i bałwochwalstwo obsypało, utrzymywali woynę Wendeyską, napoili pograniczne departamenta fanatyzmem i odwodzili wielką część Francyi od posłuszeństwa prawom."

 Rozmaite wiadomości

W przedostatniey gazecie wydrukowano 300. pistoletów, zamiast 300. pistolów. Pistol iest gatunek pieniędzy sardyńskich, ważący 5. talarów. 

 

 [Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.30 Nr 43]



czwartek, 24 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (138)

z Londynu d. 11. Maia.


Wczoray wieczorem odebrała admiralicya wiadomość, że Francuzi usiłowali opanować wyspę St. Marcou, lecz z stratą odpartemi zostali. Mała flota z 60. statkow kanonierskich maiąca na sobie 6000. woyska, pod komendą kapitana Muskin, wypłynęła z Havre, i przybliżyła się do tey wyspy, lecz tak przywitaną zostala, iż 7. statków iey zatopiono, a reszta uszkodzona cofnąć się musiała. Francuzi mieli utracić w zabitych, ranionych i w niewolą zabranych 700. ludzi. (Podług innych doniesień zatopiono im tylko 6. statków i zabito oraz raniono 300. ludzi.) Na wyspie Marcou nie znayduie się więcey nad 500 inwalidów(*). 

 

Rozmaite wiadomości

Gdy w Paryżu rewolucya bardzo wiele odmieniła, przeto także śmietanie nadano inne nazwisko, którą teraz nazywają arystokracyą mleka (l'aristocratie du lait).

 

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.26 Nr 42]


(*) Terminem tym określano marynarzy niezdatnych (z rożnych przyczyn, w tym także wskutek inwalidztwa) do służby na morzu.

środa, 23 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (137)

z Paryża d. 8. Maia

Sławny szef szuanów, Coeur de Lion wraz z 22 więźniami wyłamali się z więzienia w Rennes i uciekli.

Rozmaite wiadomości.

Obywatel francuski, Olivier, odwiedziwszy Persyą na roskaz rządu swego, donosi z Konstantynopola, iż z sobą przywozi z Persyi, Babillonu, puszczów Arabskich, okolic Alepu, Cypru, gór KaramaniiAzyi mnieyszey przeszło 1,200 gatunków nasion, wiele kruszczów złotych, srebrnych i bronzowych, Rzymian, Greków i Partów, kilka Momii dzieci i ptaków świętych w Egipcie, kilka rękopism ciekawych. Pisząc o Turcyi teraźnieyszey, wnosi, że kray ten bardzo się zbliża ku swemu upadkowi.

Mieszkańcy Lorettu znaczny teraz czuią niedostatek. Przedtym żyli z pielgrzymów odwiedzaiących domek Loretański, co teraz zupełnie ustało.

Król Sardyński posłał do Syenny Oycu Świętemu 300 pistoletów w podarunku.

Z Katalonii donoszą, że zamieszanie staie się co raz niebespiecznieyszym dla rządu hiszpańskiego. Publicznie tam mówią o wolności i rewolucyi. Adwokaci i kupcy naygorliwszemi iey są apostołami. Rząd iest o tym uwiadomiony. Aby rewolucyi zrobić dywersyą, używa chłopów do publicznych robot, i płaci im obficie za ich prace.

Z Wenecyi donoszą, ze na morzu adryatyckim wiele okrętów zbroynych spostrzegać się daie, mówią, że są rosyiskie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.23 Nr 41]


wtorek, 22 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (136)

z Galicyi d. 8. Maia.

Podróżne osoby z Rossyi zapewniaią, że w państwie rosyiskim wprowadzoną bydź ma tak nazwana krupka(*), czyli podatek od Żydowskiego kafiorowego mięsa(**), w sposobie takim, iak iest w zachiodniey Galicyi. Jest to podatek, który Imperatorowi Rossyiskiemu, ieżeli tak dobrze urządzony będzie, iak w zachodniey Galicyi, kilka milionów dochodów przymnoży. Nieiaki Bouchet podał do tego plan Imperatorowi, zapewniwszy go, że przynaymniey 300,000 rublów do skarbu wniesie. Imperator poczytał go przy niedostatku dochodów skarbowych za dobry.

z Londynu d. 1. Maia.

Nasz okręt liniowy Mars o 74. armatach opanował po uporney potyczce francuzki okręt liniowy Herkules, także  o 74. działach przeznaczony z Orient(***) do Brest, i przyprowadził do Plymuth. Na naszym okręcie komenderujący Kapitan Alex Hood został śmiertelnie raniony. Także raniono 30. ludzi. Francuzki okręt liczy do 300. rannych i zabitych. Obydwa okręty walczyły w bliskości wystrzału pistoleta. Na okręcie francuzkim, który niedawno wybudowanym i dopiero 12. miesięcy stary iest, zrucono z lawetów 15. armat, uskodziwszy wiele innych. Że Herkules z Orient do Brest płynąć miał, dowiedział się Lord Bridporte z francuzkiey gazety, i dlatego wysłał zaraz swego siostrzeńca, kapitana Alex Hood.

z Zurich d. 5. Maia.

Woyna z małemi kantonami iest zapalczywa, lecz dla nich nieszczęśliwa. Po utarczce pod Hechlingen opanowali francuzi wolne szołtysostwa.

Rozmaite wiadomości.

Przypomnieć można sobie sławną wieszczkę, Labrousse, która się udała do Rzymu dla oznaymienia Papieżowi przyszłego losu. W nadgrodę za tę gorliwość zamknięta była w zamku Św. Anioła, gdzie zostawała od Roku 1792. Gdy iey ofiarowano wolność, nie chciała porzucić swego mieszkania, kontentuiąc się tylko wolnością chodzenia po mieście. Dopiero w r. 1800. zamyśla Rzym opuścić, przepowiadaiąc, że wielkie ieszcze będą odmiany do tego czasu, co łatwo iest zgadnąć, i niemylnie nastąpi.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.19 Nr 40]
---


(*) króbka (staropol. skrzyneczka, skarbonka), zwana także krupką – podatek konsumpcyjny wprowadzony pod koniec XVII wieku przez gminy żydowskie – jako rozwinięcie wcześniejszego podatku ściąganego przez gminę zwanego chazaka – z przeznaczeniem na ich wewnętrzne cele. Były to opłaty od artykułów spożywczych uważanych wtedy za luksusowe (np. mięsa, mleka, pieczywa). Wkrótce krupka stała się podatkiem dochodowym, ściąganym od kupców, rzemieślników i wszystkich osób prowadzących działalność zawodową. Rodzajów krupki było wiele, np. uchwała gminy opatowskiej z 1655 r. ustalała 30 rodzajów krupki, zaś wg taryfy gminy drohobyckiej z 1753 r. tamtejsi Żydzi płacili aż 71 rodzajów krupki. [przypis za stroną https://www.jewishgen.org/]

(**) w kuchni Żydów aszkenazyjskich popularny był tzw. "żydowski kawior" (pasta z drobiowych wątróbek - przykład przepisu tutaj); choć raczej chodzi tutaj o prawdziwy, astrachański kawior, handel którym był w rękach żydowskich (a jak z poprzedniego przypisu wynika krupka pierwotnie dotyczyła towarów luksusowych - choć ówczesna definicja luksusu jest dziś raczej dyskusyjna).

(***) Lorient

poniedziałek, 21 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (135)

z Paryża d. 30 kwietnia

Scyssya zgromadzenia elektoralnego Wersalskiego stała się przyczyną do poiedynku. Znany Chenier deputowany (który iuż podobny przypadek miał) wyzwał Beniamina Constant do boru Boulońskiego. Czyli zaś ten poiedynek do skutku przyszedł niewiadomo.

Obwieszczenie. 

Gdy mimo rozmaitych przestróg nieporządkom i uszkodzeniom pochodzącym z włóczących się psów dotąd zupełnie i dostatecznie nie podobno było zapobiedz, tedy na nowo publiczności tuteyszey podaie się do wiadomości urządzenie, aby wszystkie psy bez względu na wzrost, gatunek, lub przeznaczenie ich w domach zatrzymane zostały, i aby nikt włóczyć się psom swoim po ulicy nie pozwalał, gatunki zaś psów niebespiecznych i gryźliwych powinny we dnie pokąd domy otwarte są tak na łańcuchach bydź trzymane, aby wchód do domów wolny i bezpieczny został, w nocy zaś tylko w takich podwórzach spuszczone bydź maią, gdzie nie podobno im się na ulice dostać, właściciel oraz każdy inny powinien mieć oko na to, aby takowym psom wody dostatecznie dodawano, gdyż niedostatek wody częstokroć przyczyną iest wścieklizny. Kto by mimo tego urządzenia psom swoim wolno zwłaszcza po nocach się włóczyć dozwolił, takowy (oprócz zabrania tych, włoczących się psow przez parobków mistrzowskich) ieszcze i w miarę przypadłego takiego uszkodzenia bez względu na osobę podług praw karany zostanie. W Poznaniu dnia 29. Kwietnia 1798. Magistrat J.K.Mci Pruss-Południowych.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.16 Nr 39]

niedziela, 20 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (134)

Z Medyolanu d. 19. Kwiet.

Z zdarzenia następuiącego, ieżeli się potwierdzi, wnieść można, że część wyprawy zbroyney przysposabianey w Tulonie przeznaczona iest przeciw Dejowi Algierskiemu. Wiele xiążąt Maurytańskich ięczało w więzieniach algierskich. Udało się im ratować się ucieczką na fregatę francuzką, znayduiącą się w porcie. Dey uwiadomiony o ich ucieczce i o schronieniu, które im wspomniona fregata dała dopominał się wydania ich; lecz komendant fregaty odpowiedział, że nie może tego uczynić bez naruszenia praw gościnności.

Gdy niedługo potym 4. oficyerów przybyło do miasta, Dey kazał ich aresztować. Jambon St. Andre, konsul francuzki, udał się natychmiast do Deja, żądaiąc wydania owych oficyerów; odebrał odpowiedź nieprzyiemną i groził Dejowi zemstą Rzeczypospolitey francuzkiey, ieżeli nie wypuści na wolność oficyerów aresztowanych. Dey zamiast odpowiedzi dał roskaz ucięcia głowy konsulowi Jambon St. Andre, co natychmiast przyprowadzono do skutku(*).

--

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.12 Nr 38]

(*) Skutek wcale nie nastąpił. Konsul przesiedział co prawda trzy lata "ięcząc w więzieniach algierskich", ale zmarł piętnaście lat później w Moguncji i to na tyfus, a nie wskutek dekapitacji.

sobota, 19 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (133)

Rozmaite wiadomości

W Bruxelii przedaią przez więcey datność wiele pięknych kościołów z tym warunkiem, iż właściciele rozbierać ie zaraz muszą.

W Wirginii w Ameryce wyszło ostre urządzenie przeciw wszelkim grom publicznym. Bilardy nawet miały bydź pozamykane pod karą konfiskacyi lub spalenia.

z Londynu d. 24. Kwietnia.

Ostatnie dni nader są ważne z przyczyny nadzwyczayney czynności rządu, który chwyci się wszelkich środków końcem zacłonienia Królestwa od napaści nieprzyiaciela i spisków wewnętrznych. Parlament wspiera go dzielnie w iego obrotach, zawiesił akt "Habeas Corpus" aż do 1. Lutego 1799 i nadał Królowi moc aresztowania i karania wszystkich osób obwinionych o zdradę przeciw narodowi.

z Bazylei d. 24. Kwiet.

Zakonnicy klasztoru Engelberg w Szwaycaryi uwolniwszy swoich wieśniaków z poddaństwa, donieśli o tym francuzkiemu posłowi Maingaud, który im następuiącą dał odpowiedź:

"Obywatele Zakonnicy! Z ukontentowaniem czytałem wasz list, donoszący mi, że mieszkańcom doliny Engelberg przywróciliście ich prawa samowładztwa. Okazuię wam moię radość z powodu zniesienia dawnych uzurpacyów, sprzeciwiaiących się niezaprzeczonym prawom natury, których użytek wszystkim ludziom bez różnicy służy. Obywatele Zakonnicy! Uznanie przez was świętego prawidła bez wątpienia bardzo iest chlubne, i w tym względzie zasłużyliście na pochwały i szacunek. Zasługuycie się więc ieszcze bardziey na te pochwały i ten szacunek, daiac z siebie dalsze nowe przykłady. Nie czekaycie, aż filozofia wypędzi was z siedliska gnuśności i nieużyteczności. Zrućcie Iiberyą bałwochwalstwa, powróćcie do towarzystwa, i popisuycie się w nim tak przez cnoty, aby owe wasze lata w niepamięć poszły, któreście niczości mnichowstwa poświęcili. W Arau dnia 24. Germinal (13. Kwietnia 1798)"

z Stoutgardu d. 24. Kwiet.

Podług listów ostatnich z Wiednia i Włoch zakłócenia miedzy Francyą i Neapolem zostały załatwione, co cofanie się woysk cesarskich z Tyrolu do Niemiec zdaie się potwierdzać. A więc nie podpada żadney wątpliwości, że przysposobienia woienne na morzu śródziemnym w Genui, Tulonie, Ankonie, Bastyi, Civittavecchia przeznaczone są przeciw Portugalii, zkąd woyska lądowe i morskie udadzą się do Brest dla przyprowadzenia potym do skutku wielkiey wyprawy przeciw Anglii i Irlandyi.

Z Wenecyi d. 18. Kwiet.

Kardynał Maury przybył tu ratuiąc się ucieczką z swego biskupstwa przebrany za furmana.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.09 Nr 37]

piątek, 18 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (132)

 z Włoch d. 10. Kwietnia

W Rzymie panuie nędza, którą oddalenie się Papieża i Xięży cudzoziemskich oraz ustanie przychodu pieniędzy z zagranicy za sobą pociągnęło.

Rozmaite wiadomości

Także złodzieie wnieśli w Paryżu nową modę. Rzucaią oni na ziemie pierścionki i inne kosztowne co do pozoru rzeczy. Gdy który z przechodzących podnosi to, przypadaią tuż do niego, chcą dzielić się znalezionym zyskiem i przestaią na małej summie. Wesoły znalezca pośpiesza do domu, aż oto oszukany przekonywa się z wstydem, że więcey zapłacił niż rzecz warta.

Niektóre pisma publiczne zapewniaią, że między dworem Berlińskim i Hessenkasselskim ważna iest negocyacya w robocie.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.05 Nr 36] 

czwartek, 17 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (131)

z Paryża d. 6. Kwietnia

Nasi politycy suszą sobie głowy nad proiektem wielkim, który na Morzu Śródziemnym przeprowadzonym bydź ma. Martwią się bardzo, że nie mogą zgadnąć zamiarów Dyrektoryatu, który w Genui, Tulonie, itd. wielkie przysposobienia czynić każe. Jeszcze trudniey iest politykom zgadnąć, dla czego Buonaparte nie wyiechał ieszcze do Brest maiąc do tego wyraźny roskaz od Dyrektoryatu. Rozwięzuią oni ten węzeł, twierdząc, że Dyrektoryat nie myślał nigdy szczerze o wylądowaniu w Anglii, chcąc przeciwnie w Indyach atakować potęgę angielską. Wyprawa przedsiewzięta bydź ma do Indyów przez Syryą. Chociaż wielkie czynią się przysposobienia do wylądowania w Anglii, nie przyidzie iednak do tego, gdyż zdaie się, że rząd przedsiewziął z tey strony straszyć tylko Anglików i przymusić ich do wyniszczenia ich skarbów.

Obwieszczenie.

Gdy Dyrektorium Policyi tuteyszey dowiedziało się, iż partactwo między czeladnikami mularskiemi i ciesielskiemi nawet takiemi, którzy rzemiosła swego nienależycie się wyuczyli, znowu się rozszerza, to zaś żadnym sposobem stać by się nie mogło, gdyby właściciele gruntów, reparacye trafiające się, nie oddawali bez wiedzy maystrów takowym czeladnikom partaczom, tedy toż Dyrektorium Policyi sądzi za użyteczne, odwołać się do rozmaitych w innych dawnych prowincyach Krolewskich wydanych w tey mierze naywyższych urządzeń, i w tuteyszym mieście postanowić, iż każdy właściciel zlecaiący albo nową robotę, albo i reparacye bez wiedzy maystrów czeladnikowi do wygotowania, karze pieniężney 10. talerów podpadnie, czeladnik zaś przyimuiący bez wiedzy maystra takową robotę 14. dniowym aresztem karany będzie. W Poznaniu dnia 3. Kwietnia 1798. Magistrat J.K.Mci Pruss-Południowych.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.05.02 Nr 35]


środa, 16 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (130)

Rozmaite wiadomości

Niektóre gazety rozgłosiły wiadomość, że do Hamburga przywieziono z Londynu 28. beczek pieniędzy przeznaczonych do Wiednia. Lecz pewne doniesienia twierdzą przeciwnie, że te pieniądze przesłane zostały z Wiednia do Londynu dla zapłacenia prowizyów od pożyczki austryackiey.

Piszą z Rastadt, że Buonaparte poiedzie do Tulonu i uda się z flotą na tayną wyprawę. Wiadomość ta potrzebuie potwierdzenia.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.28 Nr 34]


wtorek, 15 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (129)

 z Paryża, d. 7. Kwietnia

Niewiemy (mówi ieden dziennikarz), co myśleć należy o pogłosce względem wyprawy do Egiptu, maiącey nastąpić za pozwoleniem wielkiego Sułtana, który pozbył by się tym sposobem niektórych Baszów ciemnych i niewiadomych, i któremu by pod tym względem zagwarantowano resztę iego Państw. Niewiemy co mogło wzbudzić nadzieię przybliżenia się do Indyów i atakowania tam potęgi angielskiey. Niewiemy iaki bydź może zamiar podróży 50 mędrców, których rząd wysyła z wielką ilością narzędziów wszelkiego rodzayu z przeznaczeniem odległym, które zdaie się taić przed niemi samemi. Nie wiemy nakoniec, dla czego iedne woyska wsiadaią w Tulonie, drugie w Bordeaux na okręty. Ale wiemy tylko to, że wszędzie fermentuią głowy, że wysilaią się na proiekta, i że nauczyliśmy się, iż nie należy umieszczać w liczbie baiek układów olbrzymich i nadzwyczainych co do pozoru.

Rząd roskazał ogłosić zdarzenie nadzwyczayne niektórych naszych marynarzów, wziętych przez Anglików w niewolę na korwecie "La bonne Citoyenne" w R. 1796. Ekwipaż iey odesłany został do Portsmouth, a officyerowie, których było 8, do Petersfield. W 7 miesięcy swey niewoli ułożyli proiekt opanowania iedney barki, i ratowania się ucieczką do Francyi, ale schwytani, mieli bydź odesłani do Botany Bay wraz z 119 winowaycami przeznaczonemi do Botany Bay. Ekwipaż okrętu tego, na którym ich transportowano składał się z 36 maytków i 58 żołnierzy dobrze uzbroionvch. Tych 8 francuzów ułożyło proiekt opanowania tego okrętu, przybrali do siebie 3 Niemców i iednego Hiszpana, przeznaczonych razem z niemi do Botany Bay. Ci urządzili tak dobrze swoy atak, iż rozbroili wszystkich Anglików, z których 2 utraciło życie: obawiaiąc się kontrarewolucyi wysadzili na brzegi Brazyliyskie 89. anglików prawie wszystkich szefów i żołnierzy, opatrzywszy ich żywnością potrzebną, i odebrawszy od nich przysięgę, że nigdy przeciw Rzplitey i iey sprzymierzeńcom woiować nie będą. Innym zaś maytkom przyrzekli nadgrodę za ich służbę, a tym sposobem zawinęli dnia 1. Września do Montevido, wyspy [?] hiszpańskiey.

z Paryża, d. 8. Kwietnia

W wszystkich Bibliotekach Rzymskich znaleziono tylko ieden exemplarz dzieł Woltera. Ten znaydował się w prywatney Bibliotece Papieża. Wydanie tego dzieła iest pod rokiem 1757, a zatem zdaie się, że zapewne Wolter sam w owym czasie posłał go Benedyktowi XIV. Że zaś Święta Inkwizycya w Rzymie iuż iest zniesinona, przeto więcey pism francuzkich będzie tam teraz czytanych.

--

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.25 Nr 33]

poniedziałek, 14 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (128)

 z Paryża d. 6. Kwietnia.

W Genewie zwalała partya angielska w nocy tróykolorową chorągiew, wiszącą przy mieszkaniu naszego rezydenta Desportes. Za tę zniewagę nastąpiła żądana satysfakcya.

Stosownie do doniesień z Departamentów zdaie się, że w tym roku Terroryści otrzymaią przewagę przy elekcyach. Czego tym bardziey się obawiać potrzeba, gdyż prawie dwie trzecie części Ciała prawodawczego odnowione bydź muszą.

Generałowie Hardy, BonnetDecaen obwinieni o zdzierstwa, ogłoszeni zostali za niewinnych.

Szefowie brygady Ruby i Suchet ogłosili, że zamiast 800. niewiast, iak rozgłoszono, 2. tylko utraciły życie w potyczkach ze Szwaycarami.

z Włoch d. 20. Marca.

Oyciec Święty odwiedza codzień kościoły w Siennie, przypuszczaiąc podług zwyczaiu duchownych do pocałowania nogi a zgromadzony licznie lud do pocałowania ręki. Wielki Xiąże zabronił Kardynałom i Prałatom zgromadzać się do niego dla uczynienia iego dworu okazalszym.

Wszyscy zagraniczni Xięża muszą opuszczać Rzym i Rzeczpospolitą Rzymską. Codzień musi z nich wyieżdżać po 20. gdyż dla wszystkich razem nie można dostarczyć fur.

Pałac papiezki w Velletri został zburzonym od armat francuzkich. Insurgenci, którzy się w nim bronili w liczbie 5.do 600. ludzi, zostali w pień wycięci. Z taką zaś rospaczą bili się, iż francuzi byli przymuszeni do każdego pokoiu z osobna szturm przypuszczać.

z Rzymu d. 24. Marca.

Kardynał Antici, który kapelusz kardynalski złożył, chce teraz iako obywatel rzymski resztę dni życia w spokoyności przepędzić. To iego przedsiewzięcie heroiczne mało iednak znalazło zadziwicielów. Mówią o nim, że zaraz w początku rewolucyi ofiarował się przemienić kapelusz kardynalski za czapkę wolności, gdyby go konsulem obrać chciano.


[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.21 Nr 32]

niedziela, 13 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (127)

z Paryża d. 3. Kwiet.

Jeden z naszych dzienników mówi: Do drugiey części świata przysposabiaią w Tulonie uczoną i woienną wyprawę. Ta składać się będzie z 19 naybiegleyszych mężów i artystów i 20,000 bitnego woyska, i iest przeznaczona do Egiptu. Przez zawoiowanie egiptu możemy bardzo szkodzić handlowi angielskiemu w wschodnich Indyach. Inni dodaią ieszcze, że z Egiptu przez czerwone morze możemy wesprzyć zamiary Typpo Saiba.

Rozmaite wiadomości.

Listy z Bern donoszą, że żołnierze francuzcy zrabowali tam magazyn chleba. Na zaniesione w tey mierze do generała Brune zaskarżenie generał roskazał sprowadzić 25,000 racyów chleba z Hünningen; lecz żołnierze nie chcieli przyiąć tego chleba, ponieważ Berneński smakował im lepiey, i dlatego zrabowali drugi magazyn.

W batalii z Szwaycarami pod Niddau, francuzi wystrzelili zawsze 5 razy, nim Szwaycarowie nabili raz. Dla tego wielu chłopów wolało się raczey spuścić na moc swoich pięści i rzuciło broń na ziemię, chcąc poyść z francuzami za łby, lecz tę odwagę nierozumną życiem przypłacić musieli.

Uwiadomienie.

Bawiący się tu od nieiakiego czasu malowaniem portretów uczeń sławnego Smuglewicza, ma u siebie do zbycia obraz originalny, oznaczaiący młody wiek Herkulesa, malowany przez tegoż Smuglewicza(*), iako i kopersztychy historyi poslkiey, dzieła tegoż autora; ktoby ie życzył sobie mieć, niech się uda do kamienicy P. Bednarkiewicza Nr 202.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.18 Nr 31]
--

(*) - Być może chodzi o 'Herkulesa na rozstajnych drogach' (względnie 'między cnotą a występkiem) - obraz ten znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu. Smuglewicz powielił ten powszechny w sztuce europejskiej motyw również na (niezachowanym) plafonie w jednej z sal petersburskiego zamku Michajłowskiego. Gabinet Rycin Biblioteki UW ma w swoich zbiorach grafikę Smuglewicza przedstawiającą Herkulesa.


sobota, 12 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (126)

Rozmaite wiadomości.

Paziowie zmarłego Króla Polskiego, Skorelski, Merlin, Gisch i Brunette mianowani zostali od Imperatora Porucznikami. Koszta pogrzebowe zmarłego Króla wynoszą 70,000.rublow. Serce iego napuszczono balzamami i transportowano do Krakowa pod eskortą 15. kozaków.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.14 Nr 30]

piątek, 11 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (125)

z Paryża d. 24. Marca.

W dzienniku Ami des Loix(*) znayduie się następuiący opis teraźnieyszego stanu Paryża: 

"Paryż iest spokoyny. Dyrektoryat trzyma fakcye na wodzy. Komedye i inne zwyczayne zabawy nic nie znaczą dla Rzplitey. Częściey ubiegaią się do Muzeum, przypatruiąc się z zadziwieniem dziełom Carraciego, Corregiego, Guerchini, Rafała, Guidona, Juliusza Romana, Tycyana i Michała Angelos. 

Zepsutość obyczaiów powiększa się codzień i brakuie na republikańskich potrzebnych urządzeniach edukacyi. Roializm iest nieczynnym i czeka, aż republikanie głupstwa robić będą. Już uśmiecha się na niezgodę wynikaiącą między niemi, staraiąc się ią powiększyć przez dzienniki. To wszystko nic nieobchodzi ludu. Mieysce listów pasterskich w redaktorze zastępuią wielkie odezwy i listy ministerialne. Żurnaliści nienawidzą się. Mody przyprowadzaią familie do ubóstwa, przyczyniaią rozwodów, czynią bankructwa i zmnieyszaią liczbę podczciwych kobiet.

Przysposobienia do wyprawy przeciw Anglii zdrożyły żywność, którey iednak iest dostatek. Handel upada. Lichwiarz tamuie go i zniszczy go, ieżeli rząd nie zapobieży temu. Młodzi Paryżanie są równie głupiemi iak niewstydliwemi, przelatuiąc z roskoszy w roskosz. Wielu z nich są tak ciemni, że gdy na teatrze graią komedyą Racina albo Kornella, wyśmiewaią autora. Nauczeni umieią czytać, a który z nich podług ortografii pisze! uchodzi za wyrocznią. Slowem, ci młodzi paniczowie gardzą tym wszystkiem, co tchnie republikanizmem: są podli, gnuśni, obżarci, zazdrośni, łatwowierni, dumni, swywolni, grubianami względem płci niewieści, lękaią się patryotów gdy sami są, lecz gdy wielu razem znayduie się, są lekkomyślni i odważni. 

Żebraków coraz więcey przybywa. Republikanizm czyni powolne ale bezpieczne kroki. Nieukontentowani wynoszą się z kraiu. Prawa zaczynaią bydź poważane. Podatki wchodzą do skarbu. Administratorowie okazuią codzień więcey czynności i czuyności. Trybunały są sprawiedliwsze. Policya iest troskliwa, Minister iey ma dobrą chęć, iest sprawiedliwy, nieinteressowny i ostry bez naruszenia przyiacielstwa."

[jednym zdaniem: jest dobrze, ale nie beznadziejnie]

z Wiednia d. 24. Marca.

Interessa włoskie zdaią się bydź coraz w gorszym położeniu. Ostatnie listy z Neapolu czynią coraz więcey podobieństwa, że w kraiu neapolitańskim przyidzie wkrótce do zdarzeń burzliwych.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.11 Nr 29]

--

(*) - właśc. L'Ami des Lois, dziennik paryski wydawany przez Poultiera w latach 1795-1798. 

czwartek, 10 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (124)

[Jak z poniższego wynika, od dawna wiadomym jest, że wybory są rzeczą pożądaną, o ile tylko ich wynik zgodny jest z oczekiwaniami aktualnie rządzących]

z Paryża d. 20. Marca.

Wielość i własność sama środków ostrożności, iakich się rząd od nieiakiego czasu chwyci, zdaią się okazywać i usprawiedliwiać obawę tego z przyczyny nadchodzących elekcyów. Wszystkie zgromadzania się obywatelów wzbudzaią iego czuyność. Wszystkie koła konstytucyine, których się wiele w rozmaitych miastach uformowało, zostały zamknięte. Jednakowoż mimo wielkie usiłowanie nie mógł ieszcze rząd ziednoczyć wszystkich opiniów i wszystkich partyów. Jakubini z iedney a roialiści z drugiey strony nieprzestaią czynić dwóch wielkich przeszkód, tamuiących iego kroki, sprzeciwiaiących się iego operacyom, i dążących do zwalenia teraźnieyszego systematu. Uważaiąc ten stan rzeczy, obawiać się należy, aby wybór przyszłych reprezentantów nie wprowadził za sobą do ciała prawodawczego nowych żywiołów niezgody i zamieszania wewnętrznego.

z Paryża d. 23. Marca

Zgromadzenia pierwiastkowe rospoczęły się iuż w Paryżu i w całey Rzplitey; panuie w nich iak naywiększa spokoyność: liczba patryotów zgromadzonych do wyboru iest nader znaczna i wszystko spodziewać się każe, że wybór na samych tylko patryotów padnie.

Napper Tandy, Irlandczyk, który niedawno prezydentem był podczas festynu Ś. Patrycyusza, a przed tym połkownikiem w woysku irlandskim, prezentowany był w tych dniach generałowi Buonaparte i mianowany został od niego generałem brygardy legii Irlandskiey.

z Peterzburga d. 9. Marca.

Obchód pogrzebowy bywszego Króla Polskiego z wielką odprawił się okazałością: 18 batalionów formowało potróyną linią posząwszy od pałacu marmurowego aż do kościoła. — Imperator sam iechał konno, odprowadzaiąc ciało do drzwiów kościoła


[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.07 Nr 28]


środa, 9 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (123)

z Wiednia d. 17. Marca.

Słychać, że Pius VI mieszkać będzie w Wiedniu. Nim piękny klasztor Benedyktynów w Melk przysposobiony będzie dla niego, mieszkać będzie tymczasem w Belwederze w Wiedniu. Także twierdzą, że katolickie państwa wstawią się za nim celem zabezpieczenia iego powagi w rzeczach duchownych. Daley ułożyć się maią miedzy sobą względem przyszłego wyboru Papieża i względem utrzymywania powszechney głowy kościoła.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.04.04 Nr 27]

wtorek, 8 grudnia 2020

Uroki dawnej prasy (122)

z Paryża d. 14. Marca

Między zabawami, które zeszłey zimy były w modzie w Paryżu iest Mimika, w którey szczegulniey nieiaki Thimel celował. Odmiana głosu i twarzy tak iest w iego mocy, że sam ieden może udawać małe kommedyiki i tak doskonale, iż każdy by przysiągł, że ie kilka gra osób.

Nieraz zwykł on bawić kompanią schowawszy się w kącie pokoiu za parawan, udaiąc n.p. polowanie w takowym sposobie: Kogut pieniem swym świtanie dnia ogłasza. Młynarz z żoną w łóżku leżący iest przez to obudzony. Chce wstać, lecz ta go zatrzymuie, zapewniaiąc, że ieszcze nie późno. Dla przekonania się o tym, wstaie on i otwiera okno. Idąc potrąca przypadkiem kotkę, która niezmiernie miauczy, za co go żona bardzo łaie. Otwarte okno ułatwia usłyszenie szumu wiatru. Młynarczyk urządza młyn. Młynarz mówi z nim przez okno, a ten mu z dołu odpowiada. Z daleka słyszeć się daie szczekanie psów, odgłos trąb ogłasza rozpoczęcie się polowania. Dzieci budzą się i płaczą. Następuie kłótnia męża z żoną o długie w łóżku leżenie. Tymczasem poluiący zbliżaią się, psy i trąby coraz wyraźniey słychać, anawet rżenie i parszchanie koni. Niektórzy z strzelców zatrzymuią się, zaczynaią z młynarzem rozmawiać, tymczasem żona wstaie i ziewaiąc życzy strzelcom dnia dobrego. Niektóre żarty między mężem i żoną kończą tę scenę. Wszystko to sam tylko Thimel reprezentuie, a różne tony i rozmowy tak prętko po sobie następuią i tak są umodyfikowane, że w naywyższym stopniu uwodzą spektatorów, a razem z tylu dowcipnemi żartami są połączone, że go każdy chętnie kilka godzin słucha.

z Wiednia d. 17. Marca.

Nasz dwór proponował Papieżowi, aby mieszkał w Pradze.

z Nissa d. 28. Lut.

Wszyscy się dziwuią szczęśliwym skutkiem manewrów Basmana Oglu, którę nawet biegłego taktyka zastanawiaią. Lecz to zadziwienie ustaie gdy wniydziemy w szczeguły okoliczności. W iego armii widać officyerów i żołnierzy prawie ze wszystkich narodów, a mianowicie wiele francuzów i niektórych insurgentów polskich. Ci będąc rosproszeni od moskalów i au-stryakow zgromadzili się znowu pod roskazami nieiakiego Ogolińskiego(*) i przyięli służbę u Basmana Oglu. Polak ten i emigrant francuzki Baunau, indzynier, kieruią całemi operacjami Basmana Oglu.

z Londynu d. 13. Marca

Sławny niewidomy, Jozef Strong(**), umarł zeszłego tygodnia w Carlisie w 66 roku wieku swego.

[Gazeta Południowo-Pruska 1798.03.31 Nr 26]

--

(*) niejaki Ogoliński niestety pozostaje bliżej nieznanym strategiem, taktykiem i mózgiem wszelkich operacji Basmana Oglu.

(**) -JOSEPH STRONG, A REMARKABLE BLIND MECHANIC. The propensity of the blind to cultivate the science of music, is well known to every person of the least observation. With this propensity there is sometimes combined an extraordinary genius for mechanics, but few have possessed both in a greater degree than Mr Joseph Strong. 

He was a native of Carlisle, and was blind from his birth. Notwithstanding this disadvantage, he displayed even in his infancy astonishing skill in mechanics. He attached himself early to the study of music, and was a good performer on the organ. The following circumstance affords a striking instance of his ingenuity and perseverance, by means of which he contrived to produce every thing he thought worth possessing. At the age of fifteen he one afternoon concealed himself in the cathedral of Carlisle, during the time of divine service. When the congregation had retired he proceeded to the organ - loft, and examined every part of the instrument. He was thus occupied till about midnight, when, having satisfied himself respecting the general construction, he began to try the tone of the different stops, and the proportion they bore to each other. This experiment could not, however, be concluded in so silent a manner as the business which had before engaged his attention. The neighbourhood was alarmed; various were the conjectures as to the cause of the nocturnal inusic. At length some persons mustered courage sufficient to go and see what was the matter, and Joseph was found playing the organ. Next day he was sent for by the dean, who , after reprimanding him for the method he had taken to gratify his curiosity, gave him permission to play whenever he pleased. 

He now set about making himself a chamber - organ, which he completed without any assistance whatever. He also constructed various other pieces of machinery, among which was the model of a loom, with a figure representing a man working in it. 

At the age of twenty he could make himself almost every article of wearing apparel; and all his household furniture, with few exceptions, was of his own manufacture. The first pair of shoes he made, was for the purpose of walking from Carlisle to London, to visit Mr Stanley, the celebrated blind organist of the Temple Church. This visit he actually paid, and was highly gratified with the jaunt. Though he indulged his fancy in the manner described above, yet these amusements did not prevent him from following with great assiduity the business of a diaper weaver, at which he was accounted a good workman. Mr Strong was married at the age of twenty - five  and had several children. He died at Carlisle, in March 1793, in the 66th year of his age .

(Curiosities of Biography; Or Memoirs of Remarkable Men, Glasgow 1845)